Chính nhờ những nỗ lực không biết mệt mỏi của Charles Darwin, thuyết tiến hóa đã dần được định hình và được giới khoa học dần dần đón nhận.
24/11/1859 - Charles Darwin xuất bản cuốn sách "Nguồn gốc của muôn loài", mở đường cho Thuyết tiến hóa
Charles Robert Darwin (12/2/1809 – 19/4/1882) là một nhà nghiên cứu nổi tiếng trong lĩnh vực tự nhiên học người Anh. Ông là người đã phát hiện và chứng minh rằng mọi loài đều tiến hóa theo thời gian từ những tổ tiên chung qua quá trình chọn lọc tự nhiên. Nếu như sự tiến hóa được cộng đồng các nhà khoa học và công chúng chấp nhận ở thời đại Darwin, thì lý thuyết chọn lọc của ông trong những năm 1930 được xem như lời giải thích chính yếu cho quá trình này, và ngày nay đã trở thành nền tảng cho lý thuyết tiến hóa hiện đại. Khám phá của Darwin là lý thuyết thống nhất cho các ngành khoa học sinh vật vì có thể đưa ra lời giải thích duy lý cho sự đa dạng loài.
Cuốn sách Nguồn gốc muôn loài (On the Origin of Species) được xuất bản vào ngày 24/11/1859 của ông nói rằng tiến hóa qua các thế hệ là do biến dị và điều này cung cấp lời giải thích khoa học cho sự đa dạng trong tự nhiên. Đây được coi là một trong các ấn phẩm khoa học tiêu biểu và là tác phẩm nòng cốt của ngành sinh học tiến hóa. Tên đầy đủ của cuốn sách là Về nguồn gốc các loài thông qua chọn lọc tự nhiên, hay việc gìn giữ các chủng đặc ân thông qua cuộc đấu tranh sinh tồn. Cuốn sách giới thiệu giả thuyết cho rằng dân số các loài tiến hóa qua các thế hệ thông qua một quá trình chọn lọc tự nhiên. Điều này gây tranh cãi vì nó mâu thuẫn với các niềm tin tôn giáo lúc đó đặt bên dưới các giả thuyết về sinh vật học.
Cuốn sách của Darwin là những gì tinh túy nhất mà ông đã tích lũy trước đó trong chuyến đi trên tàu Beagle thuộc Hải quân Hoàng gia Anh với tư cách là một nhà tự nhiên học thực hiện một chuyến khảo sát kỹ càng khu vực Nam bán cầu vào thập niên 1830 và được mở rộng ra thông qua các cuộc điều tra và thí nghiệm kể từ khi ông quay về. Trong tất cả những nơi Darwin đã từng đặt chân đến thì quần đảo Galapagos đã để lại ấn tượng mạnh mẽ nhất, ông nhận thấy rất nhiều sinh vật lạ bản thân chưa nhìn thấy bao giờ. Trong quá trình quay trở về nước Anh, Darwin đã ghi trong sổ tay như sau: “Những thứ khiến tôi ngạc nhiên đầu tiên là các hóa thạch của động vật có vẩy như loài armadillo hiện có (còn gọi là thú ăn kiến). Ngoài ra, những động vật ngày càng tỏ ra khác biệt khi di chuyển về phía Nam. Cuối cùng, các sinh vật có sự khác biệt không hề nhỏ tính trong phạm vi quần đảo Galapagos dù cho xét theo niên đại địa chất thì đây là những hòn đảo khá trẻ”. Charles Darwin đã không nhận thức được ngay ý nghĩa từ sự thay đổi hình thức bên ngoài của các sinh vật nên ông đã ghi chép tất cả nhận xét để sau này nghiên cứu khi trở về nước Anh. Thực tê, ông vốn là người không chấp nhận những gì trong Kinh thánh đề cập tới, theo đó mọi chủng loại đã được tạo nên cùng một lúc và không thay đổi qua thời gian.
Bản phác thảo đầu tiên gồm 35 trang viết vào năm 1842, qua năm 1844 đã được nới rộng thành 230 trang. Câu hỏi chủ đạo của cuốn sách trong đầu Darwin là làm sao cắt nghĩa sự sống hữu cơ đã bắt đầu phát triển kể từ thời khởi đầu của Trái Đất, cắt nghĩa sự xuất hiện và biến đi của các loài vật. Tại sao các loài vật đã sinh ra, bị thay đổi qua thời gian, phân chia thành các ngành khác nhau và thường khi biến mất hoàn toàn? Trong hơn 20 năm liên tiếp, Charles Darwin đã biên soạn cuốn sách “Nguồn gốc của muôn loài”. Ông cố gắng cụ thể hóa các lý thuyết của mình bằng cách đọc vô số tài liệu: tạp chí, sách du lịch, sách thể thao, sách dạy trồng hoa, sách dạy nuôi súc vật và sách lịch sử tự nhiên. Darwin còn nói chuyện với nhiều nhà gây giống cây và thú vật, thậm chí đã gửi câu hỏi tới những người hiểu biết. Bên cạnh đó, ông cũng đã dùng các dữ kiện thu lượm được trong cuộc hành trình trên tàu Beagle để giải đáp nhiều bài toán liên quan tới thực vật học, động vật học, địa chất học, cổ sinh vật học...
Chính nhờ những nỗ lực không biết mệt mỏi của Charles Darwin, thuyết tiến hóa đã dần được định hình và được giới khoa học dần dần đón nhận. Mặc dù vậy, lúc đầu bản thân Darwin và học thuyết của mình bị phản bác dữ dội từ phía Giáo hội và những nhà khoa học bảo thủ. Để tôn vinh công lao của ông với khoa học, sau khi Darwin qua đời thì tro cốt của ông được đặt cạnh vị trí của nhà khoa học Isaac Newton bên trong Tu viện Westminster, London.