Nhiều nhà cầm quân lỗi lạc trong lịch sử sở hữu những chiến mã nổi tiếng, xông pha trận mạc và giành được những chiến công lừng lẫy.
Những con chiến mã nổi tiếng nhất thế giới
1. Chetak
Chetak là một trong những chiến mã nổi tiếng trong lịch sử. Nó thuộc sở hữu của vua Maharana Pratap. Ông là quốc vương vĩ đại của Rajputs đồng thời cũng là một trong những chiến binh huyền thoại trong lịch sử Ấn Độ.
Trong trận chiến giữa Rajputs với vương triều Mughal, Chetak tử trận trong trận chiến Haldighati khi chinh chiến cùng quốc vương Pratap ngày 21/6/1576. Sau đó, vị quốc vương đã xây dựng một đài tưởng niệm để tưởng nhớ con ngựa thiện chiến của mình ở nơi nó chết là Haldighati.
Chiến mã thiện chiến Chetak cũng trở thành đề tài của thơ ca, xuất hiện trong nhiều bản ballad và các câu chuyện dân gian của người dân địa phương. Các nhà thơ còn viết về Chetak trong những áng thơ và được miêu tả là "chú ngựa màu xanh".
2. Marengo
Marengo là một trong những con ngựa chiến nổi tiếng nhất của hoàng đế Pháp Napoleon Bonaparte. Tên của con chiến mã này được nhà cầm quân xuất sắc Napoleon đặt theo địa danh Marengo - nơi Napoleon giành chiến thắng vang dội trước Áo năm 1800. Trong trận chiến đó, Marengo đã thể hiện được khả năng tuyệt vời của mình cũng như giúp hoàng đế Pháp trở về từ chiến trường bình an.
Manrengo là chú ngựa được nhập khẩu từ Ai Cập vào Pháp năm 1799. Napoleon đã cưỡi chiến mã này trong nhiều trận chiến như: trận Austerlitz, trận Jena-Auerstedt, trận Wagram và trận Waterloo. Tuy nhiên, trong trận Waterloo, Napoleon bại trận trước quân đội Anh.
Sau trận thua đó, Manrengo bị bắt và rơi vào tay William Henry Francis - nam tước Petre thứ 11. Khi về đến Anh, vị nam tước này bán chiến mã Manrengo cho trung tá Angerstein của Đội cận vệ Grenadier. Đến năm 1837, Marengo chết do già yếu và bộ xương của nó được bảo quản nguyên vẹn tại Bảo tàng Quân sự Quốc gia ở Chelsea, London, Vương quốc Anh.
3. Copenhagen
Là một trong những con ngựa chiến vang danh nhất hành tinh, Copenhagen là chiến mã của Công tước Arthur Wellesley - người dẫn đầu cuộc tấn công chống lại Hoàng đế Napoleon Bonaparte trong trận Waterloo. Tên của con chiến mã này được đặt là Copenhagen để vinh danh chiến thắng vang dội của Anh trong trận chiến Copenhagen thứ hai.
Công tước Arthur Wellesley sở hữu chiến mã Copenhagen từ năm 1813. Sau đó, chiến mã này cùng ông tham gia nhiều trận chiến lẫy lừng. Một trong những thành tựu lớn nhất của Copenhagen đó là đưa Công tước Arthur Wellesley băng qua làn đạn của quân Pháp, dẫn tới chiến thắng vang dội của quân Anh trong trận Waterloo năm 1815.
Chiến mã Copenhagen đã "về hưu" sau khi chiến tranh kết thúc. Sau đó, nó được nuôi tại một trang trại ở London và chết ngày 12/2/1836.
4. Bucephalus
Là chiến mã cưng của Alexander Đại đế, Bucephalus từng thuộc về vua Macedonia khi Alexander mới 12-13 tuổi. Ông giành được con ngựa này trong một lần đánh cược với cha mình.
Bucephalus là một con ngựa khổng lồ với một mắt màu xanh. Tên của nó có nghĩa là "đầu bò", do nó có một xoáy lông trên đầu.
Alexander đã trải qua nhiều trận chiến cùng Bucephalus. Các sử gia cho rằng nó đã chết do bị thương trong trận Hydaspes chống lại vua Porus xứ Paurava, một số người khác cho rằng nó chết già. Dù nguyên nhân là gì thì nó cũng thiệt mạng trong chiến dịch của Alexander ở Punjab. Năm 326 trước Công nguyên, Alexander lập một thành phố bên bờ sông Hydaspes, đặt tên là Bucephala để tưởng nhớ con ngựa cưng của mình.
Bucephalus trở thành một trong những con ngựa nổi tiếng nhất trong văn hóa cổ điển, bên cạnh các chiến mã huyền thoại như Pegasus và ngựa gỗ thành Troy. Do danh tiếng của nó và sự nổi tiếng của Alexander Đại đế, Bucephalus đã trở thành tiêu chuẩn của các vị tướng khi khoe ngựa cưng của họ.
5. Palomo
Chiến dịch giải phóng của Simon Bolivar, nhà cách mạng nổi tiếng người Venezuela, đã giúp ông trở nên nổi tiếng ở Mỹ Latin trong nhiều năm. Trong suốt chiến dịch này, ông luôn cưỡi tuấn mã Palomo. Đó là một con chiến mã cao, màu trắng, có đuôi gần chạm đất, nổi bật giữa đội quân của lực lượng giải phóng.
Palomo được một cụ bà nông dân ở Santa Rosa de Viterbo tặng cho Bolivar năm 1819, ngay trước trận Boyaca. Con ngựa nổi tiếng này không may qua đời khi đang tham gia một chiến dịch hành quân dài, sau khi Bolivar cho một sĩ quan thuộc cấp mượn. Nó được chôn cất ở cạnh một nhà thờ nhỏ, bộ móng được trưng bày ở bảo tàng Mulalo.
6. Traveller
Sinh năm 1857, ban đầu Traveller là một con ngựa lai Mỹ có tên Greenbrier, đặt theo tên một quận ở bang Virginia. Con ngựa này cao 163 cm, nặng 500 kg, có vẻ ngoài mạnh mẽ với lông màu xám điểm đen cùng phần đuôi và bờm dài.
Tháng 2/1862, đại tướng Robert E. Lee, tư lệnh quân đội Liên minh miền Nam trong cuộc nội chiến Mỹ, mua nó với giá 200 USD, đặt tên lại cho nó là Traveller. Tướng Lee rất tự hào với con ngựa này, đặc biệt là vì màu lông của nó. Traveller đã cùng tướng Lee tham gia nhiều trận đánh trong cuộc nội chiến.
Tuy nhiên trong trận đánh Bull Run lần hai, khi đi qua cầu, Traveller đã hoảng sợ chồm lên, khiến tướng Lee ngã gãy hai tay, buộc ông phải nằm trên xe cứu thương.
Trong lễ tang tướng Lee năm 1870, Traveller theo sau linh cữu với tấm vải đen trên yên cương. Một năm sau, Traveller bị nhiễm trùng uốn ván ở móng và được bắn chết để giải thoát khỏi đau đớn.