Tai biến sản khoa là nỗi ám ảnh của nhân viên y tế bởi diễn biến nhanh, bất ngờ.
Những biến chứng sản khoa nguy hiểm
Theo cơ quan Chăm sóc sức khỏe bà mẹ trẻ em (UNICEF Việt Nam), tỷ lệ tử vong mẹ tại Việt Nam đã giảm nhiều trong những năm gần đây. Song, các tai biến sản khoa vẫn là nguyên nhân gây ra 600 ca tử vong mẹ và hơn 10.000 trẻ sơ sinh tử vong ở Việt nam mỗi năm.
Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Hữu Trung, giảng viên bộ môn Phụ sản, Đại học Y dược TP.HCM, Trưởng phòng khám Phụ Sản, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM (cơ sở 2), chỉ ra 5 tai biến sản khoa thường gặp, gây tử vong cho người mẹ và trẻ sơ sinh nhiều nhất.
Vỡ tử cung
Vỡ tử cung là tai biến sản khoa có thể gây tử vong cho mẹ và thai nhi. Trong lúc chuyển dạ, cơn co bóp tử cung tăng quá mức nhưng thai nhi không đẩy được ra ngoài vì đường ra bị cản trở (khung chậu người mẹ bị hẹp), đoạn dưới của tử cung sẽ mỏng quá mức rồi vỡ. Vỡ tử cung còn có thể xảy ra do thai quá to, ngôi thai bất thường, đa thai hoặc tử cung có sẹo mổ.
Triệu chứng lâm sàng của vỡ tử cung thường là các dấu hiệu đau dữ dội sau cơn nhói đột ngột, choáng, mặt tái nhợt, vã mồi hôi, mạch nhanh, huyết áp tụt và ngất đi. Tử cung lúc này không còn hình dạng bình thường, mất cơn co tử cung, tim thai không còn hoạt động, ra máu âm đạo…
Tai biến sản khoa thường diễn biến khó lường, tính mạng sản phụ gặp nguy hiểm nếu nhân viên y yế không xử lý nhanh. (Ảnh: Flick).
Băng huyết sau sinh
Băng huyết sau sinh là tình trạng sản phụ mất từ 500 ml máu sau khi sinh đường âm đạo hoặc hơn một lít máu sau mổ lấy thai. Tình trạng này thường xảy ra trong vòng 24 giờ đầu sau sinh ở thể nguyên phát và từ sau một ngày đến 12 tuần ở thể thứ phát. Băng huyết sau sinh thường diễn biến bất ngờ, nhanh và khó lường. Đây là nguyên nhân tử vong ở người mẹ hàng đầu tại Việt Nam.
Các nguyên nhân dẫn đến băng huyết sau sinh có thể là người mẹ từng nạo hút thai nhiều lần, sản phụ có con đầu với thời gian chuyển dạ dài hay sinh nhiều lần, rối loạn đông máu, thiếu máu, đa thai, đa ối, sót nhau…
Chuyên gia này cho biết tình trạng băng huyết sau sinh diễn tiến nhanh, các biện pháp cầm máu không được thực hiện nhanh và chính xác, các phương pháp hồi sức không mang lại hiệu quả khiến sản phụ tử vong
Sản giật
Là biến chứng cấp tính của tiền sản giật, kèm co giật và hôn mê. Sản giật có thể xuất hiện từ chỉ vài cơn co giật cho đến hơn 10 cơn. Nếu không điều trị ức chế cơn co giật kịp thời, sản phụ có thể co giật liên tiếp và xuất hiện các biến chứng khác, thậm chí tử vong.
Tiền sản giật là hội chứng gồm 3 triệu chứng: cao huyết áp (sau tuần 20 của thai kỳ và trong 6 tuần sau sinh), nước tiểu có chất đạm (protein) và phù.
Ở thể nặng, tiền sản giật có thêm một trong các triệu chứng như cao huyết áp nặng (>160/110 mmHg), lượng nước tiểu trong 24 giờ ít hơn 400 ml, đau đầu nhiều, hoa mắt, chóng mặt hay đau vùng phía trên rốn. Các triệu chứng đi kèm có thể là đau lệch bên phải (thượng vị hoặc hạ sườn phải), cảm giác ngộp thở, nặng ngực, các bất thường trên chức năng gan, thận, chức năng đông máu.
Phụ nữ thường đối mặt với nhiều tai biến sản khoa nguy hiểm trong quá trình sinh nở. (Ảnh: Shutterstock).
Nguyên nhân tiền sản giật chưa được biết chính xác. Tuy nhiên, một số yếu tố có thể góp phần trong sự xuất hiện của tiền sản giật là người phụ nữ từng bị tiền sản giật trong lần sinh trước, gia đình có người bị tiền sản giật, sinh con so, lớn tuổi (> 35), đa thai, bệnh lý nội khoa như tiểu đường, cao huyết áp, lupus… trước khi mang thai.
Tiền sản giật có thể gây ra hàng loạt biến chứng nguy hiểm khác như hạn chế sự phát triển của bào thai, sinh non, nhau bong non, hội chứng HELLP, sản giật, tổn thương cơ quan khác, tim mạch…
Nhiễm trùng hậu sản
Nhiễm trùng hậu sản thường xảy ra trong giai đoạn sau 6 tuần sau sinh. Sau sinh, sản phụ có tổn thương tại vị trí nhau bám, vết may tầng sinh môn, các vi trùng nằm trong đường âm đạo xâm nhập và gây nhiễm trùng tầng sinh môn, viêm nội mạc tử cung. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh sẽ gây nhiễm trùng hậu sản.
Viêm nội mạc tử cung, đề kháng yếu, dinh dưỡng kém, thiếu máu trước và trong mang thai cũng là yếu tố nguy cơ cao dẫn đến nhiễm trùng hậu sản. Nhiễm trùng hậu sản thường có biểu hiện mơ hồ như sốt cao sau sinh, bụng đau căng, sản dịch ra nhiều, hôi, vết may tầng sinh môn hở, chảy dịch mủ…
Uốn ván rốn sơ sinh
Uốn ván trẻ sơ sinh là bệnh nặng do hệ thần kinh trung ương của trẻ bị nhiễm độc tố uốn ván Clostridium tetani. Trẻ bị mắc bệnh uốn ván sơ sinh có biểu hiện lâm sàng và diễn biến rất nặng như co cứng, co giật và hầu hết đều tử vong. Đây là bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong hàng đầu trong các bệnh ở trẻ em.
Ngoài ra, uốn ván cũng có thể xảy ra cho chính các bà mẹ trong quá trình sinh nếu không được đảm bảo vô trùng. Theo WHO, mỗi năm, thế giới có khoảng 500.000 trẻ tử vong vì uốn ván sơ sinh.
Ở Việt Nam, uốn ván rốn thường gặp ở vùng nông thôn, miền núi do điều kiện vô trùng kém khi hỗ trợ sinh sản, thậm chí xử trí can thiệp không bảo đảm yêu cầu vệ sinh ở những trẻ đẻ rơi. Tiêm vaccine uốn ván là biện pháp quan trọng và hữu hiệu nhất để phòng bệnh uốn ván sơ sinh cho mẹ và con.
Trẻ bị uốn ván sơ sinh có biệu hiện sốt cao, bỏ bú, quấy khóc, miệng chúm chím không há to được, cứng hàm, tăng trương lực cơ, người ưỡn cong ra sau, hai chân duỗi ra trước, co giật toàn thân, rốn rụng sớm và có thể ướt, bẩn, hôi.