Bức thư này, được tiết lộ gần đây qua dự án Digital Einstein Papers.
Năm 1911, trong một thời khắc đầy sóng gió của cuộc đời Marie Curie, Albert Einstein đã gửi cho bà một bức thư động viên, thể hiện sự đồng cảm sâu sắc và tình bạn chân thành giữa hai bộ óc lỗi lạc của nhân loại. Dù đã hơn một thế kỷ trôi qua, câu chuyện về lá thư này vẫn mang ý nghĩa sâu sắc, nhắc nhở chúng ta về sức mạnh của tình đoàn kết khi đối mặt với nghịch cảnh.
Marie Curie và cơn bão dư luận
Nhà khoa học Marie Curie.
Marie Curie, sinh ngày 7 tháng 11 năm 1867 tại Warsaw, Ba Lan, là một trong những biểu tượng kiệt xuất của khoa học hiện đại. Là người phụ nữ đầu tiên nhận giải Nobel vào năm 1903, bà và chồng, Pierre Curie, đã được vinh danh vì nghiên cứu mang tính đột phá về phóng xạ. Tuy nhiên, vinh quang chưa kéo dài bao lâu thì bi kịch ập đến khi Pierre qua đời năm 1906 trong một tai nạn thảm khốc.
Sau sự mất mát, Marie Curie tiếp tục công việc khoa học, gánh trên vai trách nhiệm và niềm đam mê mà bà và Pierre từng chia sẻ. Vào năm 1910, Curie bắt đầu một mối quan hệ với Paul Langevin, một nhà vật lý trẻ hơn bà và cũng là học trò cũ của Pierre. Langevin, đang mắc kẹt trong một cuộc hôn nhân không hạnh phúc, tìm thấy sự đồng cảm và thấu hiểu nơi Curie. Tuy nhiên, mối quan hệ này đã bị vợ của Langevin phát hiện.
Không chỉ công khai chỉ trích, người vợ còn thuê người đột nhập vào căn hộ của Curie và Langevin để lấy trộm thư từ cá nhân, sau đó công bố chúng trên các tờ báo lá cải. Các bài báo không chỉ phỉ báng Curie mà còn sử dụng những lời lẽ mang tính kỳ thị bài ngoại và bài Do Thái. Họ gọi bà là “kẻ phá hoại gia đình”.
Cùng thời điểm đó, Curie cũng gặp phải thất bại trong cuộc bầu chọn vào Viện Hàn lâm Khoa học Pháp, một thất bại được cho là bắt nguồn từ định kiến giới tính và nguồn gốc nước ngoài của bà hơn là vì thiếu năng lực. Tuy nhiên, giữa cơn bão dư luận, Curie vẫn tham dự Hội nghị Solvay năm 1911 tại Brussels, nơi bà hội ngộ với những nhà khoa học xuất sắc nhất, bao gồm Albert Einstein, Max Planck, và Ernest Rutherford.
Einstein và lời khích lệ đầy nhân văn
Chứng kiến sự đối xử bất công mà Curie phải chịu, Albert Einstein đã viết một bức thư đầy chân thành để động viên bà.
Trong thư, Einstein viết:
Chị Curie đáng kính,
Chị đừng cười khi tôi viết lá thư này cho chị mà chỉ toàn nói những chuyện tào lao. Nhưng chị biết đấy, hiện tôi đang rất tức giận với cách dư luận dùng những mũi dùi nhọn hoắt chĩa vào chị. Tôi phải nói ra cho bớt bực mình.
Chị Curie ơi tôi cũng tin chắc rằng sự khinh bỉ của chị với đám đông ồn ào thích kiếm chuyện làm quà ngoài kia không thua kém gì tôi.
Từ tận đáy lòng mình, phải nói rằng tôi vô cùng ngưỡng mộ trí tuệ, nỗ lực và tính cách trung thực của chị. Tôi thấy mình là người quá đỗi may mắn khi có dịp gặp chị ở Brussels. Và tôi cũng rất vinh hạnh khi được trò chuyện cùng chị và Langevin.
Chị Curie ạ, nếu những kẻ hèn hạ kia tiếp tục múa bút bàn tán về chị thì đơn giản là chị đừng đọc những thứ tào lao đó nữa. Thay vào đó chị hãy để mặc cho những kẻ đấy thưởng thức chính thứ nhảm nhí chúng vừa tự tạo ra. Chị càng tỏ ra quan tâm, càng có nhiều chuyện vớ vẩn khác được thêu dệt nên.
Lời lẽ của Einstein không chỉ là sự chia sẻ cảm xúc mà còn là một sự công nhận dành cho Marie Curie. Ông khẳng định giá trị của bà không bị ảnh hưởng bởi những lời phỉ báng từ dư luận.
Bỏ ngoài tai những chỉ trích, Marie Curie vẫn tiếp tục sự nghiệp khoa học. Vào tháng 12 năm 1911, bà đến Stockholm nhận giải Nobel Hóa học cho những phát hiện về radium và polonium, trở thành người đầu tiên và duy nhất cho đến nay giành hai giải Nobel ở hai lĩnh vực khoa học khác nhau.
Quyết định xuất hiện tại lễ trao giải, bất chấp những lời kêu gọi tránh xa từ Viện Hàn lâm Thụy Điển để tránh gây tranh cãi, cho thấy sự kiên định của Curie trong việc đặt khoa học lên trên hết.
Marie Curie và Albert Einstein sau đó đã phát triển mối quan hệ bạn bè sâu sắc. Họ thường đi nghỉ cùng nhau và tiếp tục ủng hộ lẫn nhau trong các nỗ lực khoa học. Khi Einstein đối mặt với những chỉ trích chính trị, Curie là người đứng ra bảo vệ và khuyến khích ông.
Albert Einstein từng ca ngợi Curie không chỉ vì trí tuệ mà còn vì nhân cách đáng kính của bà. Ông nhận xét rằng sức mạnh và sự kiên cường của Curie là nguồn cảm hứng cho cả thế hệ, không chỉ trong khoa học mà còn trong việc vượt qua những rào cản xã hội.
Câu chuyện về tình bạn giữa Albert Einstein và Marie Curie còn nguyên giá trị trong thời đại ngày nay, khi các cá nhân – đặc biệt là phụ nữ – vẫn phải đối mặt với định kiến và áp lực từ dư luận. Lá thư của Einstein là minh chứng cho sức mạnh của sự đồng cảm và tình bạn chân thành, trong khi hành trình của Marie Curie nhắc nhở chúng ta về giá trị của sự kiên định và nỗ lực không ngừng nghỉ.
Hơn một thế kỷ trôi qua, di sản của Marie Curie vẫn là ngọn hải đăng soi sáng cho sự xuất sắc khoa học và lòng can đảm cá nhân. Bức thư của Albert Einstein, tuy chỉ là một mảnh ghép nhỏ, đã góp phần làm nổi bật tinh thần của hai con người vĩ đại. Đó là một lời nhắc nhở rằng, dù đối mặt với nghịch cảnh, những giá trị chân thật và tình người sẽ luôn tồn tại và trường tồn.