Nhà máy điện hạt nhân đầu tiên phát điện trên thế giới được sản sinh ở Anh, tuy nhiên, thực tế thì hệ thống phát điện sử dụng phản ứng hạt nhân thì đã được người Nga xây dựng từ năm 1954. Tuy nhiên, ngay cả hai lò phản ứng này cũng chưa phải là lò phản ứng hạt nhân “cổ xưa” nhất trên Trái đất.
Vào tháng 6/1972, khi quặng uranium từ Oklo được chuyển về nhà máy của Pháp. Sau khi tiến hành các phép kiểm tra, các nhà khoa học Pháp đã phát hiện ra rằng hàm lượng uranium 235 (một loại nhiên liệu của lò phản hạt nhân) trong số quặng từ Oklo chuyển về rất thấp, thậm chí không tới 0,3%. Trong khi đó, hàm lượng uranium 235 trong quặng uranium thông thường đạt 0,711%. Hiện tượng kỳ lạ này khiến các nhà khoa học Pháp đặc biệt quan tâm và họ đã dùng rất nhiều cách khác nhau để tìm hiểu xem nguyên nhân vì sao hàm lượng uranium 235 trong quặng từ Oklo chuyển về lại thấp như vậy.
Lò phản ứng hạt nhân thời tiền sử được tìm thấy ở Oklo.
Sau một thời gian nghiên cứu và thảo luận, cuối cùng các nhà khoa học đã kinh ngạc phát hiện ra rằng, hóa ra nguyên nhân khiến hàm lượng uranium 235 trong quặng ở Oklo thấp là vì nó đã bị đốt, nghĩa là đã qua sử dụng. Đây là phát hiện làm chấn động giới khoa học lúc bấy giờ. Rất nhiều người đã lặn lội tới tận Oklo để tìm chân tướng sự thực.
Sau một thời gian dài nỗ lực tìm hiểu, các nhà khoa học khẳng định tại Oklo có một lò phản ứng hạt nhân từ thời cổ xưa.
Lò phản ứng hạt nhân này gồm16 khu vực với khoảng 500 tấn quặng uranium tạo thành. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, mỏ uranium ở Oklo được hình thành vào khoảng 2 tỷ năm trước. Lò phản ứng hạt nhân cổ xưa này bắt đầu “vận hành” vào khoảng 500 ngàn năm trước.
Với một lò phản ứng được bảo tồn nguyên vẹn, thiết kế khoa học, kết cấu hợp lý với tuổi thọ 2 tỷ năm, các nhà khoa học cực kỳ băn khoăn. Bởi lẽ lò phản ứng này do ai thiết kế, xây dựng? Câu hỏi này cho tới nay vẫn là một câu đố đầy thách thức với giới khoa học.
Hầu hết các nhà khoa học đều cho rằng, đây là một lò phản ứng hạt nhân tự nhiên?
Về vấn đề này, các nhà khoa học cho rằng có hai khả năng.
Khả năng đầu tiên là lò phản ứng hạt nhân này được hình thành một cách tự nhiên. Một số người đưa ra quan điểm rằng những thay đổi lớn về địa chất khiến các mỏ uranium ban đầu ở đây bị tiếp xúc với các mạch nước ngầm, dẫn đến một chuỗi phản ứng hạt nhân tự duy trì. Vì vậy, lò phản ứng hạt nhân này có thể đã được hình thành một cách gián tiếp, và điều này cũng giải thích tại sao hàm lượng uranium tại Oklo lại bị giảm đi.
Ngoài ra, các nhà khoa học cũng phát hiện thấy hàm lượng uranium trong lò phản ứng hạt nhân Orok cao hơn nhiều so với dự kiến. Theo dữ liệu liên quan, uranium chứa trong lò phản ứng hạt nhân Orok lên tới 500 tấn, hoặc thậm chí hơn thế nữa.
Tuy nhiên, cũng có nhiều người cho rằng, nó không thể là sản phẩm của tự nhiên được. Bởi lẽ, theo họ tự nhiên không thể thỏa mãn được điều kiện kỹ thuật vô cùng nghiêm ngặt của các phản ứng dây chuyền trong sản xuất điện hạt nhân.
Khả năng thứ hai là lò phản ứng hạt nhân không được hình thành một cách tự nhiên. Bởi vì có hai điều kiện tiên quyết để xây dựng một lò phản ứng nguyên tử, 1 là phải có nồng độ uranium-235 cao, 2 là cần có người điều tiết neutron để ngăn chặn một vụ nổ trong quá trình phản ứng hạt nhân. Chất điều tiết neutron cần được một chuyên gia điều tiết theo một tỷ lệ chính xác. Vì vậy, khả năng thứ hai có nhiều cơ sở hơn khả năng thứ nhất, nhưng vẫn còn nghi ngờ về việc tại sao cách đây 2 tỷ năm người ta lại xây dựng lò phản ứng hạt nhân?
Vì theo kiến thức hiện đại thì vào 2 tỷ năm trước trên trái đất chỉ có các loài tảo, con người vẫn chưa xuất hiện. Cho tới thời kỳ đầu của kỷ đệ tứ, Đại Tân sinh (khoảng hơn 3 triệu năm trước) mới xuất hiện vượn người đầu tiên. Do đó, có thể khẳng định rằng, lò phản ứng hạt nhân ở Oklo tuyệt đối không phải sản phẩm của nhân loại. Nếu theo cách suy luận này thì liệu đây có phải là chứng cứ của người ngoài hành tinh? Hay là một kiệt tác của một nền văn minh thời tiền sử mà con người chưa từng biết tới.
Nhiều nhà khoa học đưa ra giả thiết vô cùng "lãng mạn" rằng, vào 2 tỷ năm trước, người ngoài hành tinh đã dùng một chiếc phi thuyền sử dụng động cơ nguyên tử tới Trái đất. Những người ngoài hành tinh này đã xây dựng một lò phản ứng hạt nhân tại Oklo để có năng lượng cung cấp cho hoạt động của họ trên Trái đất. Sau đó, họ rời khỏi Trái đất và để lại lò phản ứng hạt nhân cổ xưa ở Oklo.
Cũng có người cho rằng, đó không phải là sản phẩm của người ngoài hành tinh mà là một kiệt tác của những nền văn minh cổ xưa mà con người chưa từng biết tới. Theo họ, vào 2 tỷ năm trước, xã hội loài người đã phát triển tới mức độ rất cao. Tuy nhiên, do luôn cạnh tranh và thù địch lẫn nhau nên đã nổ ra một cuộc chiến tranh hạt nhân. Loài người bị hủy diệt nhưng vẫn để lại những dấu vết rất nhỏ và lò phản ứng hạt nhân ở Oklo chính là một trong những dấu vết ấy. Bên cạnh giả thiết táo bạo trên, khoa học còn có những giải thích khác.