Chiều cao của các khu rừng trên toàn thế giới đã giảm đi đáng kể, và tuổi đời của chúng cũng trẻ ra nhiều trong vòng 50 năm trở lại đây.
Đó là kết quả rút ra được từ một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Science hôm thứ 6 vừa rồi. Kết quả này có ý nghĩa gì? Khả năng loại bỏ carbon từ bầu khí quyển của rừng không còn như xưa, và điều kiện sống nó mang lại cho nhiều loài động vật dựa vào rừng làm nơi trú ẩn cũng giảm đi. Đáng quan ngại hơn nữa, tất cả mới chỉ là sự khởi đầu, tình hình còn có thể trở nên tồi tệ hơn nữa!
Nhóm các nhà nghiên cứu đã đánh giá hơn 160 nghiên cứu trước đây, phân tích hình ảnh vệ tinh, và dựng mô hình để khảo sát hiện trạng các khu rừng đã thay đổi ra sao từ giữa những năm 1900 đến 2015. Họ phát hiện ra rằng trong quãng thời gian hơn 115 năm, thế giới đã mất đi đến 14% diện tích rừng chỉ vì nạn khai thác cây gỗ. Trong đó, 30% là các rừng cây lâu năm, vốn là nhà của các cây có tuổi đời hơn 140 năm và thường là những khu rừng cao lớn với mức độ đa dạng sinh học rất cao.
Nghiên cứu không đề cập đến các yếu tố tác động khác từ môi trường lên cây cối, như sự gia tăng hàm lượng carbon dioxide vì khí thải carbon tăng cao, và những vấn đề khí hậu nghiêm trọng hơn, diễn ra thường xuyên hơn, như sự hoành hành của sâu bọ, cháy rừng, và hạn hán. Nate McDowell, một nhà khoa học tại Phòng thí nghiệm quốc gia Tây Bắc Thái Bình Dương và là tác giả chính của nghiên cứu, cho biết điều đó có nghĩa con số 30% nêu trên là "một ước tính rất thận trọng".
Tại Bắc Mỹ và châu Âu, nơi có nhiều dữ liệu chi tiết hơn, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng tỉ lệ chết của cây đã tăng gấp đôi trong quãng thời gian nói trên, và các cây cao tuổi chiếm một phần lớn trong số đó. Phát hiện của họ cho thấy rằng thế giới đang mất đi rất nhiều cây cao tuổi. Vì thiếu dữ liệu, các nhà nghiên cứu không thể đưa ra ước tính chính xác chiều cao các khu rừng đã giảm đến mức nào.
Ở những nơi khác, tình trạng sụt giảm số lượng cây xanh đang diễn ra ở những tần suất khác nhau và vì nhiều lý do khác nhau. Trong khi cháy rừng là nguyên nhân chính ở Úc và Mongo, ở California, các đám cháy rừng diện rộng và sự hoành hành của sâu bọ đã gây suy giảm nghiêm trọng diện tích rừng. Và các khu rừng mưa nhiệt đới ở Amazon thì đang phải đối mặt với vấn nạn khai khẩn đất đai diễn ra ngày một mạnh mẽ hơn. Có một số ngoại lệ hiếm hoi: ví dụ, tỉ lệ chết của cây tại nhiều phần ở phía Tây Bắc Thái Bình Dương đang giảm xuống.
Nhưng dù sự thay đổi về tình trạng rừng cây là khác nhau giữa các khu vực, tác động của nó lại có thể nhận ra trên quy mô toàn cầu. 80% các loài thực vật và động vật trên bờ sống trong các khu rừng. Rừng già có mức độ đa dạng sinh học cao và là nhà cho nhiều loài sinh vật đang gặp nguy hiểm. Chúng còn là nơi lưu trữ một lượng lớn khí carbon dioxide.
"Các khu rừng già cho đến ngày nay chính là những kho lưu trữ carbon lớn nhất trên đất liền" – McDowell nói. "Các cây nhỏ không thể trữ nhiều carbon, trong khi các cây to thì có thể".
Thế giới đang mất đi rất nhiều cây cao tuổi.
Trong bối cảnh khủng hoảng khí hậu ngày càng trở nên nghiêm trọng hơn, xu hướng này sẽ tiếp tục. Nhiệt độ Trái đất đang tăng lên, và các vấn đề khí hậu như cháy rừng, hạn hán, và sự bùng phát của các loài sâu bọ cũng đang ngày một thường xuyên và nghiêm trọng hơn.
Tất cả những điều này tạo nên một vòng luẩn quẩn. Khi các cây cao tuổi chết đi, chúng không chỉ ngừng hoạt động thu thập carbon, mà còn thải toàn bộ lượng carbon chúng từng thu thập trở lại khí quyển. Các cây trẻ mọc lên thay thế chúng có khả năng trở thành nạn nhân của cháy rừng cao hơn, từ đó thải nhiều carbon vào khí quyển hơn. Nói một cách ngắn gọn, sự ấm lên toàn cầu giết chết cây cối, và sự sụt giảm số lượng cây xanh lại góp phần tạo nên sự ấm lên toàn cầu.
Vẫn có một vài cách để giảm thiểu những mất mát này.
"Các cộng đồng sống quanh các rừng cây đã có những nỗ lực đáng khích lệ, như định kỳ đốt và làm giảm mật độ cây trong các khu rừng ở phía Tây, nơi hệ sinh thái thường xuyên gặp phải tình trạng cháy rừng, và hiện nay chúng không còn đứng trước nguy cơ đó nữa" – McDowell nói. "Tạo ra những đám cháy theo một cách hợp lý có thể giảm thiểu được những sự kiện gây tổn thất lớn và các tình huống gây xáo trộn cho hệ sinh thái. Đó là những giải pháp mà chúng ta đang áp dụng, nhưng chúng chưa được áp dụng trên quy mô cần thiết. Mở rộng quy mô của chúng sẽ là một thách thức toàn cầu".
Có lẽ thách thức lớn nhất để giảm thiểu sự mất mát của rừng cây là làm sao để cắt giảm được khí thải carbon. Việc này có thể giúp bảo vệ rừng, và khi bảo vệ được rừng, chúng ta có thể kiểm soát được vòng tuần hoàn khí thải carbon trên toàn cầu. Nếu chúng ta không nỗ lực bảo tồn rừng, không chỉ các cây cao tuổi bị ảnh hưởng – mọi sinh vật sống trên Trái đất sẽ chịu chung số phận. Các nhà khoa học hiện đang thực hiện thêm nhiều nghiên cứu để xác định được tất cả những tác động, và rõ ràng chúng chẳng hề tốt chút nào!