Bướm và bướm đêm đều thuộc bộ Cánh vẩy, nhưng có rất nhiều khác biệt về thể chất và hành vi giữa hai lớp côn trùng này.
Trước hết, bướm đêm đa dạng hơn nhiều so với bướm. Theo Viện Smithsonian, có tới 160.000 loài bướm đêm đã được mô tả trên toàn cầu, so với khoảng 11.000 loài bướm.
Cả hai loại côn trùng đều có vảy trên cánh, nhưng cánh của bướm đêm có xu hướng tối màu, thường là xám, nâu hoặc be, trong khi hầu hết các loài bướm sở hữu đôi cánh sáng màu và sặc sỡ hơn.
Bướm nữ hoàng Alexandra. (Ảnh: Massimiliano Doria)
Sự khác biệt về màu sắc này một phần có liên quan đến hành vi sống. Bướm đêm là loài ăn đêm và cố gắng ngụy trang vào ban ngày trên những vật màu tối như vỏ cây.
Trong khi đó, bướm hoạt động vào ban ngày, di chuyển từ bông hoa này sang bông hoa khác để nhấm nháp mật hoa. Đôi cánh sặc sỡ của chúng thường có tác dụng đánh lừa những kẻ săn mồi rằng chúng chứa độc tố hoặc hóa chất có mùi vị khó chịu, theo Đại học Bang Iowa của Mỹ.
Một sự khác biệt lớn khác về hành vi giữa hai lớp côn trùng là bướm thường khép cánh lại để nghỉ ngơi, trong khi bướm đêm mở rộng hoặc duỗi cánh dựa vào cơ thể của chúng. Ngoài ra, bướm đêm còn có một cấu trúc được gọi là frenulum, dùng để nối cánh trước và cánh sau, điều không được quan sát thấy ở các loài bướm.
Bướm đêm Hercules. (Ảnh: Lepiforum)
Giai đoạn phát triển giữa ấu trùng và trưởng thành của bướm và bướm đêm cũng hơi khác một chút. Bướm đêm làm kén bọc trong tơ mịn, nhưng bướm tạo thành nhộng cứng và không có tơ, theo Vườn bách thảo Lewis Ginter ở Henrico, Virginia.
Về hình dạng râu, có sự khác biệt rõ rệt. Râu của bướm thường mọc dài, mỏng và không có lông. Mặt khác, râu bướm đêm phủ đầy lông tơ, mọc ngắn hơn và có hình dạng giống như lông chim hoặc chiếc lá.
Tuy nhiên, vẫn tồn tại những trường hợp ngoại lệ dễ gây nhầm lẫn. Ví dụ, loài bướm đêm Madagasca (Argema mittrei) có đôi cánh màu vàng rực rỡ điểm xuyết những đốm màu đỏ tươi và hoạt động vào ban ngày, trong khi bướm đuôi én Schaus (Heraclides aristodemus ponceanus) sống trong các đầm lầy của Florida lại có màu nâu khá nhàm chán, lốm đốm một số đốm trắng.