Các nhà khoa học phải sửng sốt trước phát hiện một bộ xương người chôn tại ngôi đền Aztec với một cái còi hình sọ bằng đất sét ở mỗi tay.
Sau gần 15 năm ngủ yên, cho đến khi có người thổi còi, âm thanh rít lên của nó khiến người khác phải lạnh xương sống. Nếu cái chết có âm thanh thì đây chính là nó.
Roberto Velazquez tin rằng người Aztec tạo ra tiếng than khóc thê lương từ Cái còi Tử thần trước khi họ được hiến tế cho các thần.
Kỹ sư cơ khí 66 tuổi đã dành sự nghiệp của mình vào việc tạo ra âm thanh của tổ tiên trước thời Columbus, sản xuất ra hàng trăm bản sao các còi, sáo và nhạc cụ hơi bên dưới đống tàn tích của Mexico.
Trong nhiều năm, nhiều nhà khảo cổ học phát hiện ra các công cụ tạo âm đều coi chúng như đồ chơi. Các bảo tàng đưa chúng vào nhà kho. Trong khi các công trình nghiên cứu và những cuộc triển lãm các nền văn hóa cổ tập trung vào hình dáng của chúng, Velazquez cho biết công cụ tạo âm cung cấp ý tưởng mới để nghiên cứu âm thanh của chúng.
“Chúng tôi đã nghiên cứu nền văn hóa cổ đại như thể họ câm và điếc. Nhưng tôi nghĩ tất cả điều này đều liên hệ chặt chẽ với những gì họ làm, họ suy nghĩ như thế nào.”
Velazquez hiện đang tham gia vào một lĩnh vực nghiên cứu bao gồm các nhà khảo cổ, nhạc sĩ và các sử gia. Các bác sĩ cũng hứng thú vì tin rằng người Aztec có thể sử dụng âm thanh để chữa bệnh.
Các công cụ tạo âm làm từ đất sét, lông vũ gà tây, cây mía, da ếch và những chất liệu tự nhiên là một phần của đời sống tiền Columbus được phát hiện gần như tại từng khu vực Maya. Người Aztec tạo ra một âm thanh hiệu thấp bằng các vỏ ốc xà cừ lúc bắt đầu buổi lễ và có thể trong suốt chiến tranh để truyền đạt chiến thuật. Những thợ săn có thể sử dụng các kèn ocarina hình thú nhằm tạo ra các tiếng gầm gừ để nhử nai.
Bản sao một chiếc còi bằng đất sét từ thời tiền Columbus. (Ảnh: blogspot.com) |
Các nhà khảo cổ ngày nay, người nghĩ ra cái tên Còi tử thần, tin rằng chúng được làm ra để giúp ích cho chuyến hành trình của người chết sang thế giới bên kia, trong khi các bộ lạc được cho là tạo ra những âm thanh đáng sợ để xua đuổi kẻ thù, giống như các thiết bị điều khiển đám đông công nghệ cao ngày nay.
Các chuyên gia tin rằng các bộ lạc tiền Columbus sử dụng một số loại nhạc cụ để đưa não người vào trạng thái mơ màng và chữa một số bệnh. Những chiếc còi cổ xưa có thể hướng cuộc nghiên cứu vào việc các âm thanh nhịp điệu thay đổi nhịp tim và trạng thái tỉnh táo của con người như thế nào. Xen giữa những bản sao của Velazquez là những công cụ phát ra tiếng chói tai lạ lùng đến nỗi tần suất của chúng gần ngưỡng nghe tối đa của thính giác con người.
Biên niên sử của các tu sĩ Tây Ban Nha từ những năm 1500 mô tả âm thanh Aztec và Maya mang âm hưởng buồn bã, ai oán mặc dù có thể đây chỉ là những nhạc cụ duy nhất mà họ nghe được. theo Arnd Adje Both, một chuyên viên khảo cổ nhạc tiền Tây Ban Nha, người đầu tiên thổi vào Còi tử thần trong bàn tay bộ hài cốt Aztec: “Kinh nghiệm của tôi là ít nhất vài âm thanh tiền Tây Ban Nha nghe có vẻ phá hoại hơn là tích cực, những âm thanh khác gợi đến tình trạng hôn mê. Chắc chắn là âm thanh được dùng trong tất cả các loại dị giáo, như những tục tế người, nhưng cũng trong cả nghi thức chữa bệnh.”
Âm thanh cũng đóng vai trò quan trọng trong xã hội Mexico. Một tiếng chuông bò báo hiệu xe rác đến bên ngoài các hộ trong Mexico City. Tiếng sáo không giai điệu là của người mài dao. Một cái còi bắt chước tiếng mèo kêu tức người bán vé số đã ở ngay trước cửa. Nhưng các nhạc cụ tiền Columbus thường nằm lại trong nhà kho. “Tôi đang nói đến các bảo tàng trên khắp thế giới chứ không chỉ ở đây.”
Theo Tomas Barrientos, Giám đốc Khoa khảo cổ ĐH Del Valle, Guatemala, điều đó đang thay đổi. “Cách đây 10 năm, chưa ai biết về điều này. Nhưng khi các bộ sưu tập của bảo tàng và của tư nhân đang được công bố, lĩnh vực nghiên cứu này ngày càng quan trọng.”
Velaquez nghiên cứu kỹ lưỡng từng công cụ tạo âm trước khi làm bản sao của nó. Ông di chuyển khắp Mexico để kiểm tra những nhạc cụ hơi mới được khai quật, một số có niên đại 400 năm trước Công nguyên và có hình dạng như động vật hoặc các vị thần. Ông nghiên cứu các hình chạm trổ và dò tìm trong các biên niên sử Tây Ban Nha 500 năm tuổi.
Nhưng chế tạo bản sao chỉ mới là một phần công việc. Sau đó ông phải hình dung ra làm cách nào để chơi chúng. Ông thổi vào vài lỗ và chặn những lỗ khác, hoặc nhấn nhạc cụ vào môi và rung đầu lưỡi. Đôi khi ông đặt công cụ tạo âm vào miệng và thổi, điều chỉnh không khí từ phổi.
Ông thử nghiệm với một cái còi hình ếch trong một năm trước khi phát hiện ra tiếng kêu ộp oạp của nó.
“Một vài nhạc cụ chúng tôi phát hiện bị vỡ, điều này tuyệt vời vì chúng tôi có thể thấy được cấu trúc bên trong, công nghệ thực sự để xây dựng nên một ngăn âm thanh từ lớp đất sét mỏng như giấy.”
Tuy vậy, âm thanh chính xác của chúng vẫn còn là bí ẩn.
“Khi bạn thổi vào chúng, bạn vẫn có thể nhận được vài nốt, vì vậy có thể hình dung phạm vi của chúng. Nhưng chúng ta không có bảng ghi nhạc để có được âm thanh chính xác.”