Chẳng cần phải dựa vào dự báo thời tiết, chỉ cần bạn ngước mắt lên trời và quan sát những đám mây này bạn có thể biết được trời sắp mưa hay nắng.
Dự báo thời tiết hiện tại đều dựa vào các mô phỏng máy tính phức tạp. Những mô phỏng này sử dụng tất cả các phương trình vật lý để mô tả khí quyển, bao gồm sự chuyển động của không khí, độ nóng của mặt trời, sự hình thành của mây và mưa.
Qua thời gian, nhưng cải tiến trong việc dự báo đã giúp dự báo thời tiết trước 5 ngày cũng chính xác như tiên đoán về thời tiết trước 3 ngày cách đây 20 năm. Nhưng không cần siêu máy tính để dự đoán xem thời tiết trên đầu bạn có thay đổi trong vài giờ tới không. Bằng cách quan sát bầu trời và biết chút ít về sự hình thành của các đám mây, chúng ta có thể dự đoán sắp tới trời có mưa hay không.
Hơn nữa, nếu bạn biết chút ít về nguyên nhân hình thành các đám mây - đến từ sự phức tạp của khí quyển, bạn sẽ hiểu được tại sao việc dự báo thời tiết chỉ trước vài ngày thôi đã là một thách thức rồi.
Dưới đây là 6 đám mây mà nếu bạn để mắt tới, bạn sẽ hiểu được sự đỏng đảnh của thời tiết.
1. Cumulus (Mây tích)
Cumulus: những đám mây trắng mịn màng. (Ảnh: Brett Sayles / Pexels, CC BY).
Những đám mây được hình thành khi không khí đạt đến điểm sương (là nhiệt độ mà độ ẩm tương đối của khối không khí đạt đến 100%) – lúc đó không khí không còn giữ được hơi nước nữa. Ở nhiệt độ này, hơi nước ngưng tụ để hình thành các giọt nước lỏng, mà chúng ta thường thấy chúng trong hình dạng các đám mây. Để quá trình này xảy ra, không khí trong khí quyển buộc phải bốc lên cao hoặc không khí ẩm phải tiếp xúc với bề mặt lạnh.
Vào ngày nắng, bức xạ mặt trời làm nóng đất đai, và đất sẽ làm nóng không khí ngay phía trên nó. Dòng không khí nóng này bốc lên bởi sự đối lưu và hình thành Cumulus. Những đám mây "thời tiết tốt" này trông giống như sợi bông len. Những đám mây này bằng phẳng và nằm ngang bằng nhau. Ở độ cao này, không khí từ mặt đất đã được làm mát đến điểm sương. Khi nhìn thấy những đám mây tích, bạn hãy yên tâm nhé vì thời tiết hiện tại đẹp và không mưa.
2. Cumulonimbus (Mây vũ tích)
Những đám mây Cumulus nhỏ không gây ra mưa, nhưng nếu bạn thấy chúng lớn hơn và mở rộng chiều cao trên bầu khí quyển, thì đây là dấu hiệu cho thấy sắp có một cơn mưa to. Điều này rất phổ biến vào mùa hè, Cumulus buổi sáng sẽ phát triển thành những đám mây Cumulonimbus vào buổi chiều.
Một Cumulonimbus với hình dạng đặc trưng. (Ảnh: Shutterstock).
Cumulonimbus ở gần mặt đất có hình dạng rõ ràng, nhưng khi lên cao hơn, chúng bắt đầu chuyển thành các dải lưa thưa. Sự chuyển đổi này cho thấy đám mây không còn được tạo thành từ những giọt nước nữa, mà là tinh thể băng. Khi những cơn gió mạnh thổi các giọt nước bên ngoài đám mây, chúng nhanh chóng bốc hơi trong môi trường khô hơn, khiến đám mây có những cạnh sắc. Trong khi đó, những tinh thể băng bên ngoài đám mây bốc hơi chậm hơn khiến chúng có hình dạng mỏng manh.
Cumulonimbus thường có phần đỉnh bằng phẳng. Với Cumulonimbus, không khí ấm bốc lên do cơ chế đối lưu và dần dần lạnh đi cho đến khi có cùng nhiệt độ với bầu khí quyển xung quanh. Lúc này, không khí không thể bốc lên cao nữa. Thay vào đó, chúng lan rộng ra, tạo thành hình dạng đặc trưng.
Loại mây này có thể gây ra tia sét và nhiều kiểu thời tiết cực đoan như mưa đá, mưa lớn, gió giật hoặc thậm chí cả lốc xoáy.
3. Cirrus (Mây ti)
Những đám mây Cirrus có thể là dấu hiệu của mưa. (Ảnh: Shutterstock).
Cirrus hình thành rất cao trong khí quyển. Chúng là những làn mây mảnh khảnh, được tạo thành từ các tinh thể băng rơi qua bầu khí quyển. Nếu Cirrus được gió đẩy theo chiều ngang với những tốc độ khác nhau, chúng sẽ có hình dạng móc câu đặc trưng. Chỉ khi ở những vĩ độ rất cao thì Cirrus mới tạo ra mưa trên mặt đất.
Nhưng nếu bạn thấy Cirrus bắt đầu che phủ bầu trời, sà xuống thấp hơn và dày hơn, thì đây là dấu hiệu cho thấy thời tiết ấm áp đang đến gần và tạo ra một đợt mưa trong vòng 12 giờ tiếp theo.
4. Stratus (Mây tầng)
Mây Stratus mỏng, do đó, nếu trời có vẻ u ám thì có thể mưa sẽ không xảy ra.
Stratus là một dải mây thấp che phủ cả bầu trời. Stratus hình thành bởi không khí bốc lên nhẹ hoặc bởi một cơn gió nhẹ mang không khí ẩm qua một vùng đất lạnh hoặc mặt biển. Mây Stratus mỏng, do đó, nếu trời có vẻ u ám thì có thể mưa sẽ không xảy ra, nhiều nhất cũng chỉ là một trận mưa phùn nhẹ. Stratus giống hệt sương mù, vì vậy nếu bạn đã từng đi dạo trên núi vào một ngày sương mù, có thể bạn đã đi trong những đám mây.
5. Lenticular (Mây thấu kính)
Lenticular cho thấy những chuyển động cực kì phức tạp của khí quyển và có thể là dấu hiệu báo trước về sự thay đổi thời tiết như lụt lội, gió bão. Mây Lenticular mịn màng và có dạng thấu kính, chúng thường xuất hiện ở chỗ khuất gió bên sườn núi hoặc dọc các dãy núi cao. Lenticular hình thành khi lớp không khí ẩm bị đẩy lên cao và đạt tới một điểm bão hòa nhất định.
Đám mây Lenticular trên núi. (Ảnh: Shutterstock).
Một khi vượt qua ngọn núi, không khí sẽ trở lại độ cao cũ. Khi không khí co lại, chúng ấm lên và đám mây bay hơi. Nhưng nếu không khí lại bốc lên trên núi một lần nữa, nó có thể hình thành một đám mây Lenticular khác. Điều này có thể tạo ra một chuỗi các đám mây, trải dài cả một dãy núi. Sự tương tác của gió với núi và các bề mặt khác là một trong nhiều chi tiết cần được mô tả trong các mô phỏng máy tính để dự đoán chính xác về thời tiết.
6. Kelvin-Helmholtz (Mây sóng thần)
Đám mây cuối cùng này không giúp dự đoán thời tiết, nhưng đây là một hiện tượng kỳ thú của thiên nhiên. Kelvin-Helmholtz còn được gọi là mây sóng thần vì nó có hình dạng như một làn sóng biển "khổng lồ" bị phá vỡ.
Mây Kelvin-Helmholtz hình thành khi hai tầng không khí va chạm vào nhau khiến gió đột ngột thay đổi tốc độ, tạo nên sự hỗn loạn.
Nhiều người nghi ngại rằng “Liệu hiện tượng mây sóng thần trên bầu trời kia có nghĩa có phải là điềm báo thảm họa?” Tuy nhiên theo giải thích của các nhà khoa học, mây Kelvin-Helmholtz hình thành khi hai tầng không khí va chạm vào nhau khiến gió đột ngột thay đổi tốc độ, tạo nên sự hỗn loạn. Sự bốc hơi và ngưng tụ hơi nước từ dưới biển khi gặp đoạn giao nhau của hai tầng không khí với độ dày, nhẹ khác nhau sẽ tạo nên hiệu ứng sóng cho các đám mây.
Mây Kelvin-Helmholt được đặt theo tên của Nam tước Lord Kelvin (Scotland), người cùng với Hermann Helmholtz, nhà vật lý người Đức, nghiên cứu và đưa ra giải thích chính xác về hiện tượng kỳ lạ này.