Nó được phát hiện vào tháng 11 năm ngoái, lên mặt báo vào tháng 12 và đến tháng Giêng năm 2019 thì có người đính chính.
Suốt nhiều ngàn năm, những khu đồi cỏ tại Scotland và Ireland sở hữu một điểm nhấn đặc biệt: những vòng đá khổng lồ, ghép nên từ những viên đá có niên đại 4000 năm, thời kỳ văn minh nhân loại hiện đại tới mức "đồ đồng".
Được đặt tên là Vòng đá Nằm – Recumbent Stone Circle (RSC), chúng là những viên đã phải nặng tới cả chục tấn, được xếp cân bằng trên mặt đất. Các nhà khảo cổ cho rằng những RSC phục vụ mục đích quan sát Mặt Trăng, là khu chôn cất hoặc khu vực thực hiện nghi lễ. Số lượng RSC xuất hiện khắp những quả đồi thấp phải tới hơn 200.
Nhưng trong một động thái lừa cả nhân loại mới được phát hiện: các nhà nghiên cứu tại Leochel-Cushnie khẳng định có một vòng đá khác biệt với các RSC còn lại. Nó có trẻ hơn khoảng... vài nghìn năm, có bàn tay của người hiện đại động vào.
Vòng đá nằm.
Chuyện như thế này:
Neil Ackerman, trợ lý khảo sát khu vực thuộc hội đồng nghiên cứu lịch sử, là một trong những người đi thực địa khu vực vào tháng Mười một năm ngoái. Họ lên đường sau khi nhận được tin báo của người dân địa phương về những viên đá cổ nằm trên đồng. Đoàn nghiên cứu thuộc Cơ quan Môi trường Lịch sử Scotland không đặt nhiều câu hỏi, ngay lập tức lên đường tới khu vực.
Họ cảm thấy vòng đá mới được phát hiện nhỏ hơn các RSC thường thấy, nhưng các yếu tố nhận dạng các đều giống. Những viên đá nghiêng về phía Tây Nam, giống nhiều RSC từng được phát hiện; cũng nằm trên đồi; bề mặt tảng đá bám đầy địa y, cho thấy nó đã từng trải sương gió trên sườn đồi quang đãng.
Dù biết nhiều vòng đá mới chỉ có niên đại vài chục năm hay vài thế kỷ, nhưng nhà nghiên cứu Ackerman không đặt quá nhiều dấu hỏi. Vòng đá mới được phát hiện này nằm cách khá xa đường đi lại, nhiều khả năng các nhà nghiên cứu đã bỏ sót nó.
Quan sát kỹ mấy viên đá, các nhà khoa học có phát hiện những dấu hiệu cho thấy viên đã mới xô lệch.
Quan sát kỹ mấy viên đá, các nhà khoa học có phát hiện những dấu hiệu cho thấy viên đã mới xô lệch. "Kết quả khảo sát cho thấy cách đây không lâu, đã xuất hiện tác động lên những viên đá. Thế nhưng điều này cũng chẳng lạ lẫm gì", nhà nghiên cứu Ackerman nói. "Đá có thể đổ, vị trí có thể bị xô lệch theo thời gian".
Không giống như kiểm tra niên đại đồ khảo cổ hay xương cốt người đã khuất, việc xác định tuổi của đá cực kỳ khó. Hội đồng thấy đã đủ yếu tố để xác định những vòng đá mới phát hiện là RSC, xuất bản tin trên khắp các mặt báo. Lúc đó là tháng Mười hai năm 2018.
"Khu vực khảo cổ mới đã cho chúng ta thêm hiểu biết về những khu vực độc nhất vô nhị, và cho thấy yếu tố địa chất tiền sử của khu vực", Ackerman mạnh dạn tuyên bố trên báo đài vào thời điểm đó.
Cuộc vui chưa kéo dài được lâu thì kết thúc. Vào tuần cuối cùng của tháng Giêng năm 2019, chủ sở hữu cũ của khu vực trang trại có vòng đá RSC trên nối liên lạc với các nhà khoa học. Ông khẳng định đã tự tay dựng mấy viên đá hồi thập niên 90. Hóa ra là ông nông dân này thích thú với những Vòng đá Nằm, tự xếp một cái trên đồng nhà mình cho đẹp.
Trên Twitter, nhà nghiên cứu Ackerman tự nhận định sai lầm của mình.
"Nếu bạn có một ngày làm việc không mấy vui vẻ, ít nhất bạn không phải là gã tuyên bố với báo chí về một vòng đá có từ thời tiền sử, rồi phát hiện ra nó mới chỉ ngoài 20 tuổi".
Ai cũng có lúc sai lầm, điều quan trọng là phải học được từ nó và quan trọng hơn là đừng sai lầm tai hại quá, kẻo ảnh hưởng tới nhiều thứ. Việc phát hiện "vòng đá tưởng già mà trẻ" là một sai lầm, nhưng anh Ackerman vẫn cố gắng nhìn nhật nó với một con mắt khác.
"Tôi mong rằng vòng đá kia vẫn được người ta quý trọng và vẫn thưởng thức vẻ đẹp của nó. Nơi đây vẫn là một địa điểm dã ngoại tuyệt vời, vòng đá lại càng tô điểm cho cảnh quan xung quanh thêm phần đẹp đẽ".