Miền Bắc đón rét nàng Bân. Đây là đợt lạnh bất thường, xảy ra sau khi đã có nhiều ngày nắng nóng vào tháng 3 âm lịch.
"Tháng Giêng rét đài, tháng hai rét lộc, tháng Ba rét nàng Bân". Đây là câu tục ngữ không còn quá xa lạ với mỗi người Việt khi nói về hiện tượng thời tiết tại các tỉnh Bắc Bộ trong giai đoạn đầu năm.
Đợt rét nàng Bân ở khu vực Bắc Bộ khiến nhiều người phải trùm áo khoác, khăn len khi ra đường (Ảnh: Hữu Nghị).
Trong đó, rét nàng Bân là hiện tượng đáng chú ý hơn cả, cũng vì kiểu thời tiết bất thường đặc trưng sau khi khu vực đã trải qua nhiều ngày nắng nóng.
Theo lý giải của các chuyên gia về khí hậu, đây thực chất là đợt rét muộn, chịu ảnh hưởng của không khí lạnh từ phía Bắc tràn về vào cuối tháng 3 và đầu tháng 4 dương lịch, khi thời tiết đã ấm lên khá nhiều.
Dựa theo biểu đồ mây từ các đài quan trắc và công cụ đo lường, có thể thấy trong thời gian này, không khí lạnh vẫn còn hoạt động, gây ra đợt rét nhẹ, không kéo dài quá 2-3 ngày.
Tuy nhiên do mức nhiệt chung của toàn khu vực thường đã ấm, thậm chí trải qua nhiều ngày nắng nóng so với giai đoạn tháng 12, nên người ta thường cảm thấy rét nàng Bân rất lạnh.
Kiểu thời tiết đặc trưng của rét nàng Bân thường kèm theo mưa nhỏ, mưa phùn do khối không khí lạnh cuối mùa không phải chỉ từ Bắc xuống Nam mà hơi lệch về phía Đông qua vịnh Bắc Bộ, đưa hơi nước từ biển vào.
Thời gian này, nhiệt độ có thể giảm 5 - 8 độ C, khiến nhiệt độ trung bình giảm xuống dưới 20 độ C. Ngoài ra, ở một số nơi có thể có mưa rào và dông mạnh, trong cơn dông xảy ra tố lốc, mưa đá và gió giật mạnh.
Do sự biến đổi của khí hậu tại Việt Nam nói riêng, và trên thế giới nói chung, rét nàng Bân không phải năm nào cũng xuất hiện, nhưng có năm xảy ra tới vài đợt, mỗi đợt kéo dài vài ba ngày.
Rét nàng Bân mang theo kiểu thời tiết rét nhẹ, kèm mưa nhỏ. (Ảnh: Hữu Nghị).
Tại Việt Nam, rét nàng Bân có ảnh hưởng nhất định đến sản xuất nông nghiệp vì thời điểm xuất hiện rét, cây trồng, nhất là cây lúa đang làm đòng, nền nhiệt độ thấp sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của cây lúa, ảnh hưởng đến năng suất lúa.
Ngoài ra, khi rét đột ngột sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của người già và trẻ nhỏ do cơ thể không kịp thích ứng. Vì thế, dân gian có câu: "Rét tháng Ba, bà già chết cóng".