Trong thế giới loài mèo, có câu châm ngôn rằng "Bạn nên giữ bạn của con sen gần mình, và cả kẻ thù của con sen… cũng vậy". Mới đây, có một nghiên cứu chỉ ra năng loài mèo sẽ dễ dàng nhận thức ăn từ người đối xử không tốt với chủ của nó hơn loài chó.
Hội những người yêu chó có lẽ sẽ vui mừng khi kết quả nghiên cứu cho thấy chó trung thành hơn mèo, tuy nhiên kết luận trên không đơn giản như vậy. Không thể cho rằng loài mèo không trung thành chỉ từ kết luận trên. Theo kết quả nghiên cứu được đăng tải vào tháng 2/2021 trên Tạp chí Hành vi và Nhận thức Động vật, loài mèo có thể quá thiếu hiểu biết về xã hội để hiểu được khi ai đó gây tổn thương cho chủ của chúng.
Mèo rất thiếu hiểu biết về xã hội để hiểu được khi ai đó gây tổn thương cho chủ của chúng.
Một nhóm các nhà nghiên cứu từ Đại học Kyoto (Nhật Bản) đã thử nghiệm mức độ trung thành của loài mèo bằng các kỹ thuật tương tự như một nghiên cứu trước đó với loài chó. Thí nghiệm được thực hiện với 36 chú mèo đã được thuần hóa (gồm 13 chú mèo nhà và 23 chú mèo được nuôi tại các quán café mèo) và chủ của chúng.
Các nhà nghiên cứu chia thành hai nhóm: "những người giúp đỡ" và "những người không giúp đỡ". Những chú mèo sẽ được quan sát người chủ tìm cách mở một chiếc hộp để lấy một món đồ ra. Trong nhóm những người giúp đỡ, một người thứ 2 sẽ tham gia và giúp người chủ mở chiếc hộp, hay nói cách khác, người thứ 2 đóng vai là bạn của người chủ. Ở nhóm còn lại, người thứ 2 sẽ từ chối giúp đỡ người chủ mở hộp. Để tạo sự so sánh, một người thứ 3 sẽ tham gia vở kịch ở cả hai nhóm và người này chỉ ngồi im quan sát, không có động thái giúp đỡ hay từ chối giúp đỡ.
Mèo có thể không nhận ra rằng người kia có đang giúp chủ của chúng hay là không.
Sau mỗi lần diễn xong vở kịch, người thứ 2 và người thứ 3 sẽ thử cho chú mèo một mẩu thức ăn, các nhà nghiên cứu sẽ ghi lại xem chú mèo sẽ nhận thức ăn từ người nào nhiều hơn. Sau bốn lần thử nghiệm, kết luận được đưa ra rất rõ ràng rằng: mèo không quan tâm đến người đưa thức ăn là ai. Trước đó, trong thí nghiệm tương tự với loài chó, đa số đều tránh những người từ chối giúp đỡ chủ của chúng.
Vậy chúng ta có thể cho rằng loài chó trung thành còn loài mèo ích kỷ?
Không hẳn như vậy. "Có thể cho rằng những chú mèo trong thí nghiệm trên không hiểu mục đích trong hành vi của người chủ", tác giả nghiên cứu viết. Chưa có nghiên cứu nào cho thấy mèo có thể nhận ra mục đích hay ý định qua hành vi của con người hay không. "Nhưng nếu chúng có thể hiểu được mục đích hay ý định của người chủ, có thể chúng không thể xác định hành vi tiêu cực của những người thuộc nhóm không giúp đỡ"
Nói cách khác, loại mèo có thể không nhận ra rằng người kia có đang giúp chủ của chúng hay là không.
"Chúng tôi cho rằng mèo có thể không có khả năng đánh giá xã hội như loài chó, ít nhất là trong thí nghiệm này, vì không như chó, mèo không được chọn lọc để sống cùng con người", tác giả viết trong bài nghiên cứu. (Trong suốt chiều dài lịch sử, loài chó được nhân giống hoặc "sàng lọc nhân tạo" để có nhiều đặc tính phù hợp hơn).
Dường như loài mèo không hiểu quan hệ xã hội của con người như loài chó.
Ali Boyle, một thành viên nghiên cứu trong dự án Các loại trí thông minh tại Đại học Cambridge, cô không liên quan đến nghiên cứu trên, cho rằng chỉ dựa trên nghiên cứu này mà kết luận rằng loài mèo ích kỷ là sự "thiên vị nhân hình học". Chúng không phải "loài người lắm lông" mà là "một sinh vật với cách suy nghĩ riêng biệt của chúng", Boyle cho biết.
Dường như loài mèo không hiểu quan hệ xã hội của con người như loài chó. Đó là vì chó được thuần hóa sớm hơn, Boyle cho biết. Hơn nữa, tổ tiên của loài chó sống theo bầy đàn, trong khi mèo là loài săn mồi đơn độc. Do vậy, bẩm sinh loài chó đã có sẵn kỹ năng xã hội và nó tiếp tục phát triển mạnh thông qua quá trình thuần hóa.
Ngoài ra, nghiên cứu này chưa chắc thể hiện kết quả chung cho mèo nhà. "Khoảng 2/3 đối tượng nghiên cứu của chúng tôi là những chú mèo ở các quán café mèo, điều này khiến chúng tôi thận trọng trong việc ấn định kết quả nghiên cứu cho mèo nhà nói chung", báo cáo nghiên cứu viết. Mặc dù mèo nhà và mèo ở các quán café mèo không có sự khác biệt về hành vi, tuy nhiên chúng sẽ có sự khác nhau trong mối liên kết với người chủ của chúng. Ví dụ với những chú mèo được nuôi tại café mèo, hằng ngày chúng có thể dành nhiều thời gian để giao tiếp với người lạ hơn và ít có tương tác cá nhân với người chủ hơn những chú mèo nhà, các nhà nghiên cứu cho biết.