Chúng ta thường nghe đến những loài cá mập trắng lớn, cá mập đầu búa, cá mập hổ,... đó là những cái tên rất ngầu, xứng đáng thuộc về kẻ săn mồi khét tiếng đại dương, nhưng cũng có một số loài cá mập có cái tên khá dễ thương, như loài cá mập cắt bánh quy (cookiecutter shark). Tuy nhiên, cái tên dễ thương là một chuyện, trên thực tế, loài cá này không hề dễ thương chút nào.
Cá mập cắt bánh quy.
Chúng được các nhà tự nhiên học người Pháp phát hiện vào đầu thế kỷ 19. Tuy nhiên, phải đến thập niên 70 của thế kỷ 20, chúng mới được các nhà nghiên cứu hải dương học xem là sinh vật nhỏ nhưng hung hãn và rất nguy hiểm.
Loài cá biển sâu này dường như chỉ lên mặt nước vào ban đêm, chúng ta không biết nhiều về chúng. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn là chúng rất thích cắn.
Trong nhiều năm, các nhà khoa học đã tìm thấy những vết cắn như hình dụng cụ cắt bánh (do đó nó mới được đặt cho cái tên như vậy) từ cơ thể của cá heo, cá kiếm, rùa biển, cá voi, cá mập trắng lớn, thậm chí tàu ngầm quân sự và cả chính con người.
Miệng cá mập có cấu tạo với đôi môi dày đặc biệt, cho phép chúng bám chắc vào cơ thể con mồi bằng cách tạo ra chân không trên bề mặt nhẵn. Sau đó chúng cắm những chiếc răng sắc nhọn vào da thịt con mồi và sử dụng chuyển động xoắn để xúc từng mảng thịt, để lại các vết thương dạng hố sâu. Đây cũng không phải là vết thương nhỏ, vì có những vết thương được ghi nhận rộng khoảng 5 cm và sâu 7 cm.
Miệng cá mập có cấu tạo với đôi môi dày đặc biệt.
Hàng loạt bằng chứng về dấu răng đã khiến nhiều nhà khoa học cho rằng loài săn mồi nhỏ này (Isistius brasiliensis), thường dài không quá 50 cm, thích ăn thịt những con mồi lớn hơn nhiều, nhưng điều đó chưa chắc đã đúng.
"Nhìn chung, giả thuyết là cá mập này chủ yếu ăn những loài động vật lớn hơn, nhưng chúng tôi không có bất kỳ dữ liệu thực nghiệm nào”, nhà khoa học hàng hải Aaron Carlisle từ Đại học Delaware giải thích.
Giờ đây, nghiên cứu mới về những thứ bên trong trong dạ dày của 14 con cá mập cookiecutter, được thu thập gần Hawaii, hiện đã tiết lộ thứ mà những kẻ săn mồi này thích cắm răng vào.
Trái ngược với những gì chúng ta nghĩ, có vẻ như chúng thường chọn những con mồi có kích thước bằng chính kích thước của chúng. Các nhà nghiên cứu cho biết, ít nhất ở khu vực này trên thế giới, các loài động vật biển có vú và cá lớn chỉ chiếm ít hơn 10% trong chế độ ăn của cá mập cookiecutter.
Vết răng của cá mập cookiecutter trên mình một con hải cẩu.
Hơn nữa, chỉ những con lớn nhất mới kiếm ăn trên cơ thể cá voi, cá heo hoặc các loài cá mập khác, những loài thường xuyên sinh hoạt ở vùng nước gần bề mặt. Hầu hết các cá mập cookiecutter vẫn ở dưới sâu, ăn những miếng mồi nhỏ như mực, động vật giáp xác và cá nhỏ.
Carlisle giải thích: “Những loài động vật này chiếm một vai trò sinh thái độc đáo trong các đại dương trên thế giới. Chúng ăn tất cả mọi thứ từ những kẻ săn mồi lớn nhất, cứng cáp nhất - như cá mập trắng, cá voi sát thủ, mọi thứ bạn có thể tưởng tượng - cho đến những sinh vật nhỏ bé nhất. Không có nhiều loài động vật làm được điều tương tự như thế này."
Hầu hết các cá mập cookiecutter vẫn ở dưới sâu.
Trước nghiên cứu này, chưa tới 150 dạ dày cá mập cookiecutter đã được phân tích và công nghệ của chúng ta đã được cải thiện rất nhiều theo thời gian. Các công nghệ theo dõi sinh hóa hiện đại có thể tiết lộ những đồng vị, axit béo và DNA được các động vật khác tiết ra và được cá mập cookiecutter đưa vào bụng.
Chỉ có ba trong số những con cá mập được thu thập là có thức ăn trong dạ dày của chúng, và ngay cả khi đó, số lượng cũng rất ít ỏi. Tuy nhiên, một loạt các xét nghiệm sinh hóa đã giúp tiết lộ chế độ ăn uống tiềm năng của tất cả 14 con cá mập.
Chúng ít ăn những con mồi lớn hơn nhiều so với những gì chúng ta nghĩ trước đây.
Các đồng vị ổn định, axit béo và DNA được thu thập trong ruột của cá mập cookiecutter cho thấy chúng ít ăn những con mồi lớn hơn nhiều so với những gì chúng ta nghĩ trước đây.
Hơn một nửa con mồi của chúng là các loài động vật nhỏ từ biển sâu và vùng trung bì.
Số lượng mẫu của nghiên cứu hiện tại là khá nhỏ và chỉ giới hạn ở một khu vực trên thế giới, nhưng nó cho thấy rằng chế độ ăn cookiecutter có thể đa dạng hơn chúng ta giả định.
Chúng dường như không có sự thèm ăn đối với một số loài nhất định, có thể thay đổi không chỉ khi con mồi di cư mà còn khi cá mập phát triển lớn hơn.
Rốt cuộc, chỉ khi phát triển để có những chiếc vây lớn hơn, loài cá mập này mới có thể đuổi theo những con mồi lớn hơn, di chuyển nhanh hơn, để ngoạm lấy một miếng thịt.
Chúng dường như không có sự thèm ăn đối với một số loài nhất định.
Carlisle cho biết: “Những con nhỏ, chúng tôi nghĩ rằng chúng chủ yếu sinh hoạt dưới biển sâu. Chúng không kiếm ăn trên mặt biển cho đến khi lớn đến một kích thước nhất định. Nhưng một lần nữa, chưa ai thực sự nhìn thấy một con cá mập cookiecutter con nên chúng tôi không thực sự biết chắc. Chúng tôi đang cố gắng đưa ra những suy luận này dựa trên các số liệu về những gì chúng đang ăn và hệ sinh thái của chúng".
Chúng ta sẽ cần nhiều dữ liệu hơn trước khi có thể tìm hiểu thêm về loài cá mập ký sinh sống sâu kỳ lạ này.