Nghiên cứu gần đây đã tìm cách làm rõ xem liệu nụ hôn có nguồn gốc từ một hình thức chải chuốt của loài vượn hay không. Trong khi các hành vi xã hội của loài vượn có nhiều điểm tương đồng với nụ hôn, vẫn còn nhiều tranh cãi về việc liệu con người có thừa hưởng cách thể hiện tình cảm này từ tổ tiên của mình không.
Nụ hôn trong đời sống xã hội của con người
Trong xã hội loài người, hôn không chỉ là một cách để biểu lộ tình cảm mà còn mang đậm tính nghi thức và quy tắc văn hóa. Người La Mã cổ đại đã có những loại hôn khác nhau tùy theo bối cảnh và mức độ thân mật, ví dụ như: osculum là một nụ hôn trên má biểu thị tình cảm xã hội; basium là một nụ hôn trên môi giữa các thành viên gia đình; và savium thì mang ý nghĩa tình dục rõ rệt. Các nghi thức hôn cũng rất đa dạng trên thế giới, từ hai nụ hôn trên má như ở châu Âu đến những nụ hôn nghi lễ như hôn nhẫn hay bàn tay.
Hôn không chỉ là một cách để biểu lộ tình cảm mà còn mang tính nghi thức và quy tắc văn hóa. (Ảnh minh họa).
Nguồn gốc của nụ hôn
Một nghiên cứu do Adriano R. Lameira từ Đại học Warwick dẫn đầu đã xem xét cách hành vi chải chuốt của loài vượn có thể là nền tảng tiến hóa cho hành vi hôn của con người. Theo Lameira, những hành vi này, đặc biệt là hành động chải chuốt với môi nhô ra và chuyển động mút nhẹ để loại bỏ ký sinh, có thể là một hình thức “nụ hôn” sơ khai. Điều này được cho là dẫn đến giả thuyết “nụ hôn thực” – cho rằng hôn miệng đối miệng là một hành vi tiến hóa nhằm tăng cường các liên kết xã hội trong loài vượn.
Với việc môi và miệng là những bộ phận nhạy cảm của cơ thể, hành vi chải chuốt qua tiếp xúc miệng có thể đã trở thành một trải nghiệm dễ chịu, giúp củng cố mối quan hệ giữa các cá thể.
Hôn là hành vi mang tính văn hóa?
Tuy nhiên, việc nụ hôn có phải là hành vi có nguồn gốc sinh học hay chỉ là một phát minh văn hóa vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi. Một nghiên cứu vào năm 2015 trên 168 nền văn hóa cho thấy chỉ 46% các nền văn hóa này có hành vi hôn lãng mạn. Nhiều xã hội săn bắn hái lượm bản địa không hôn nhau và thậm chí có một số nền văn hóa còn cảm thấy hành vi này là đáng ghê tởm. Điều này đặt ra khả năng rằng nụ hôn có thể là một đặc điểm mang tính chủ nghĩa trung tâm phương Tây hơn là một nhu cầu phổ quát của con người.
Tương lai của nghiên cứu về nụ hôn
Lameira cho rằng nghiên cứu sâu hơn về hành vi chải chuốt của loài vượn có thể giúp làm rõ vai trò của hôn trong việc củng cố quan hệ xã hội và gợi mở những đặc điểm còn sót lại từ tổ tiên chung của con người và vượn. Tuy nhiên, để hiểu được liệu hôn có phải là hành vi tự nhiên hay văn hóa, cần có thêm nhiều nghiên cứu nhằm so sánh hành vi hôn và chải chuốt trên quy mô lớn giữa các loài linh trưởng và trong các nền văn hóa con người khác nhau.
Kết quả nghiên cứu của Lameira được đăng tải trên Evolutionary Anthropology , mở ra một hướng tiếp cận mới trong việc tìm hiểu một trong những hành vi xã hội lâu đời nhất của loài người, từ góc nhìn của sự tiến hóa và văn hóa.