Các nhà nghiên cứu nghi ngờ độ ẩm và vị trí trên sườn núi của nghĩa trang San Bernardo giúp hong khô thi thể và tạo ra những xác ướp tự nhiên.
Hiện tượng xác ướp tự nhiên được phát hiện ở hơn 100 thi thể khai quật từ nghĩa trang thị trấn San Bernardo từ thập niên 1960. Trong nhiều trường hợp, thi thể vẫn giữ nguyên tóc và móng tay, thậm chí còn cả mô da và nhãn cầu, vốn nằm trong số những bộ phận đầu tiên phân hủy sau khi chôn cất, Mail hôm 29/4 đưa tin.
Nhiều xác ướp ở San Bernardo vẫn còn giữ nguyên mô da và móng tay. (Ảnh: Anadolu Agency).
Người dân địa phương từ lâu cho rằng thi thể trở thành xác ướp do đời sống nông dân năng động của họ, hoặc tin đó là phần thưởng khi họ sống quá tốt. Nhưng nghiên cứu mới tìm ra cách lý giải khoa học cho hiện tượng thi thể trở thành xác ướp. Đó có thể là sự kết hợp giữa độ ẩm và địa thế dốc của sườn núi mà nghĩa trang tọa lạc.
Những xác ướp được phát hiện lần đầu tiên khi khai quật từ nghĩa trang San Bernardo năm 1963. Vào cuối thập niên 1980, khoảng 50 xác ướp được tìm thấy mỗi năm. Giới nghiên cứu từng ghi nhận hiện tượng xác ướp tự nhiên tương tự ở Guanajuato, Mexico, nơi khí dưới lòng đất và thành phần hóa học của lớp đất giúp thi thể không phân hủy. Tuy nhiên, xác ướp ở Guanajuato có niên đại từ nửa đầu thế kỷ 19 trong khi xác ướp ở San Bernardo tương đối ít năm.
Ướp xác là quá trình bảo quản thi thể sau khi chết bằng cách làm khô hoặc sử dụng hợp chất ngăn phân hủy. Nhưng những thi thể ở San Bernardo trở thành xác ướp do tình cờ. Sau khi chôn cất thi thể, răng và móng tay rụng chỉ sau khoảng 3 - 5 ngày nhưng mấy một thập kỷ để phân hủy, để lại bộ xương và dấu vết của tóc, mô da và sợi quần áo.
Tuy nhiên, khi Clovisnerys Bejarano, cư dân trong thị trấn, khai quật thi thể mẹ cô vào năm 2001 và sau 3 thập kỷ chôn cất, cô phát hiện mẹ cô trông như thể đang ngủ say, vẫn nguyên vẹn và mặc quần áo mai táng. Xác ướp mẹ của Bejarano đang được trưng bày ở bảo tàng tại lăng Jose Arquimedes Castro cùng với 13 thị thể khác khai quật từ nghĩa trang San Bernardo.
Các nhà nghiên cứu tìm hiểu hiện tượng xác ướp không tìm thấy mô hình chung nào về cách thức hoặc lý do thi thể trở thành xác ướp. Theo họ, thi thể đến từ nhiều khu vực trong nghĩa trang với nhóm tuổi và giới tính khác nhau.
Lúc đầu, những nhà khoa học cho rằng quá trình ướp xác xảy ra do chế độ ăn lành mạnh và lối sống năng động của người chết, nhưng một người đến từ Bogota, thành phố cách San Bernardo khoảng 64,4km, trái ngược với giả thuyết này. Hiện nay, nhóm nghiên cứu chuyển sang khả năng khác là nhiệt độ từ mộ kết hợp với vị trí trên cao của nghĩa trang có thể giống một chiếc chảo.
Nhà nhân chủng học Daniela Betancourt ở Đại học Quốc gia Colombia cho rằng nguyên nhân có thể do sườn dốc của ngọn núi. "Gió thường xuyên thổi qua khi trời nóng. Có thể hình dung hầm mộ giống như một chiếc chảo làm khô thi thể", Betancourt giải thích. Cô cũng nhấn mạnh chưa có nhiều nghiên cứu về những gì xảy ra và điều kiện đặc thù biến thi thể mọi người thành xác ướp. Do đó, giả thuyết trên cần được kiểm tra thêm.