Chậm phát triển tâm thần có thể bẩm sinh hoặc mắc phải ngay trong những năm đầu đời. Ngoài nguyên nhân di truyền, các nhà khoa học cho rằng môi trường xã hội không phù hợp cũng có thể gây ra bệnh lý này.
Ở mức độ nhẹ, trẻ chậm phát triển vẫn có thể theo học ở các lớp tiểu học, song việc theo học rất khó khăn và kết quả học tập kém. Ở mức vừa, trẻ hầu như không theo học được, không tính toán được nhưng ngôn ngữ đủ để giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày và có thể làm được những công việc đơn giản. Nếu bệnh nặng, ngôn ngữ sẽ không có hoặc rất nghèo nàn, trẻ không thể giao tiếp được, luôn cần người chăm sóc thường xuyên.
| Môi trường giáo dục ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển tâm thần (Ảnh: TTO) |
Trong các nguyên nhân kể trên, vai trò của di truyền hay môi trường xã hội luôn được đưa ra tranh luận. Một số tác giả nhấn mạnh vai trò của di truyền và phủ nhận hay coi nhẹ nhân tố môi trường. Họ đưa ra các bằng chứng như con của những người chậm phát triển tâm thần có tỷ lệ mắc bệnh này cao hơn trong dân số. Kết luận này không được đồng tình, bởi vì những trẻ này phải sống trong môi trường văn hóa không thuận lợi và phải chịu ảnh hưởng của cả hai yếu tố di truyền và môi trường.
Nghiên cứu những trẻ là con của người chậm phát triển tâm thần nhưng được nhận làm con nuôi trong những gia đình có trí tuệ khá hoặc bình thường cho thấy, tỷ lệ bệnh này thấp hơn hẳn so với những trẻ sống trong gia đình sinh ra chúng.
Trong số những trẻ rất nhỏ phải sống trong điều kiện thiếu sự chăm sóc như bị bỏ mặc, mồ côi, có nhiều trẻ phát triển trí tuệ thấp hơn bình thường. Một số trẻ bị lạc trong rừng lâu năm, hoàn toàn cách ly với môi trường văn hóa xã hội con người đều có trí tuệ rất kém và khó có thể dạy được nếu như trẻ đã tương đối lớn.
Phải có những phương pháp giáo dục phù hợp
Như vậy, cả di truyền và môi trường đều có thể ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ, trong đó nhân tố môi trường là rất quan trọng. Do vậy, để cho trẻ có điều kiện phát triển trí tuệ tốt, bố mẹ nên đầu tư nhiều thời gian để chơi đùa, âu yếm với con vì chính từ những yếu tố này mà trẻ có điều kiện để bắt chước và học tập.
Bố mẹ cần mua một số đồ chơi giúp trẻ phát triển trí tuệ như các bộ xếp hình, xếp chữ, các trò chơi cần sự sáng tạo... Song ở những gia đình không có điều kiện kinh tế, bố mẹ không nhất thiết phải mua các loại đồ chơi này mà có thể sưu tầm các khối gỗ nhỏ, đất sét để nặn, bút giấy để trẻ vẽ... và bày ra các trò chơi phù hợp với trẻ. Bố mẹ nên cho trẻ đến các nhà trẻ, mẫu giáo để trẻ có điều kiện tiếp xúc và học tập từ các bạn, từ cô giáo.
Những trẻ chậm phát triển tâm thần nhẹ và vừa có thể cải thiện tốt bằng các phương pháp giáo dục. Việc giáo dục, dạy dỗ phải kiên trì, sáng tạo và càng sớm càng tốt. Có thể phát hiện sớm bệnh này qua các triệu chứng như chậm lẫy, ngồi, đứng, đi, chậm phát triển ngôn ngữ (cả về hiểu ngôn ngữ cũng như diễn đạt)... để đưa trẻ đến khám sớm tại trung tâm sức khỏe tâm thần. Tốt nhất nên đưa trẻ đến các trường đặc biệt dành cho trẻ chậm phát triển tâm thần. Ở những nơi chưa có các cơ sở này, bố mẹ, người thân trong gia đình phải là những giáo viên giỏi, nhiệt tình, sáng tạo, kiên trì để dạy cho chính con em mình, tạo cho trẻ có môi trường tốt nhất cho sự phát triển trí tuệ và có khả năng tự lập sau này.