Hạn hán ở Công viên Hwange (Zimbabwe) là nguyên nhân chủ yếu và chuyên gia động vật hoang dã lo ngại khủng hoảng khí hậu có thể khiến hiện tượng này trở thành bình thường.
Ít nhất 160 con voi đã chết do hạn hán ở Zimbabwe, và thời tiết khô nóng có thể tiếp tục kéo dài khiến các nhà bảo tồn lo ngại con số này còn tăng, theo Guardian.
Hầu hết đều chết cách nguồn nước 50-100m
Một trong 160 con voi đã chết vào cuối năm 2023 tại Công viên Quốc gia Hwange của Zimbabwe do hạn hán kéo dài trong khu vực. (Ảnh: Bhejane Trust).
Những trường hợp voi tử vong nói trên được ghi nhận từ tháng 8 đến tháng 12/2023 tại Công viên Quốc gia Hwange rộng 14.651km2, nơi sinh sống của các loài voi, trâu, sư tử, báo, hươu cao cổ và những động vật khác có nguy cơ tuyệt chủng.
Ít nhất 6 con voi khác gần đây đã được phát hiện chết bên ngoài công viên, có khả năng liên quan tới săn trộm.
Cơ quan quản lý động vật hoang dã và công viên Zimbabwe (Zimparks) đã xác nhận cái chết của những con voi trong công viên và cho rằng nguyên nhân là hạn hán.
Ông Tinashe Farawo, người phát ngôn của Zimparks, cho biết hôm 16/1: “Chúng tôi đã kiểm tra và kết quả sơ bộ cho thấy những con voi chết vì đói. Hầu hết đều chết cách nguồn nước 50-100m”.
Phía Công viên công bố những con voi chết hầu hết đều còn nhỏ, già hoặc ốm yếu.
Thời tiết khô hạn kéo dài đang hoành hành trên khắp miền Nam châu Phi. Ông Trevor Lane, người đồng sáng lập và đứng đầu nhóm bảo tồn Bhejane Trust cho biết vào năm 2023, không có mưa ở công viên Hwange vào tháng 2-11.
“Chế độ dinh dưỡng kém, nhiệt độ tăng cao và thiếu nước gây ảnh hưởng lớn và tình trạng này có thể tiếp diễn vào năm 2024”, ông Lane nói.
Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia dự báo hiện tượng thời tiết El Ninõ tấn công mạnh từ tháng 10/2023 đến tháng 3 năm nay, dẫn đến thời tiết nóng, khô và ít mưa.
Văn phòng Điều phối các vấn đề nhân đạo của Liên Hợp Quốc cho biết trong bản cập nhật tháng 11/2023 rằng điều này có thể dẫn đến “mưa bắt đầu chậm và các đợt khô hạn kéo dài”, đồng thời có thể gây hạn hán ở Zimbabwe.
Cơ quan này cho biết vào cuối năm 2023, “phần lớn Zimbabwe nhận được ít hơn 50% lượng mưa tích lũy theo mùa so với mức trung bình dài hạn”.
Các nhóm bảo tồn ở Hwange đang gấp rút khoan thêm nhiều giếng và lắp đặt hệ thống sử dụng năng lượng Mặt Trời phía trên để có để kéo dài thời gian bơm nước nhằm đáp ứng áp lực dự kiến trong mùa nóng từ tháng 8.
Ông Lane nói: “Chúng tôi biết rằng có thể phải đối mặt với El Ninõ và hạn hán lớn vào năm 2024. Chúng tôi sẽ xem có thể làm gì để giảm thiểu điều đó, nhưng đó sẽ lại là câu chuyện sinh tử, và nếu xảy ra một đợt hạn hán khác, chúng tôi sẽ phải trải qua điều tương tự một lần nữa”.
Hạn hán từng khiến voi chết hàng loạt ở Zimbabwe trước đây - năm 2019, hơn 200 con voi chết trong hơn hai tháng do thiếu nước.
Các bác sĩ thú y và nhà bảo tồn ở Hwange cho biết ban đầu những con voi chết tập trung xung quanh một trong những nguồn nước phổ biến nhất trong công viên. Sau đó, địa bàn “chết chóc” lan rộng.
Một nhà bảo tồn khác tiết lộ trong một lần đếm vào tháng 9/2023, các chuyên gia ghi nhận hơn 1.800 con voi đang cố gắng uống từ một nguồn nước duy nhất.
Những con voi co cụm quanh một cửa xả nước tại Tshompani Pan ở Công viên Quốc gia Hwange vào tháng 11/2023. (Ảnh: Bhejane Trust).
Nhà bảo tồn xin phép được giữ kín danh tính này chia sẻ: “Thật kinh khủng khi chứng kiến những con voi con mồ côi chờ đợi cái chết và thật kinh khủng khi lái xe xung quanh nhìn và ngửi thấy mùi xác voi”.
“Điều chúng ta cần lo lắng là khả năng biến đổi khí hậu sẽ khiến tình trạng động vật chết do thời tiết khô hạn trong năm nay trở thành điều bình thường”, người này nói thêm.
Nguy hiểm
Khi hạn hán nặng hơn, nạn săn trộm tái xuất hiện cũng đang đe dọa loài voi Zimbabwe và các động vật hoang dã khác. Sáu con voi chết mới nhất được ghi nhận vào tháng 1 tại Gwayi, một khu vực ngay bên ngoài công viên Hwange. Các nhóm luật sư bảo tồn và môi trường cho rằng nguyên nhân có thể là nạn săn trộm.
Zimparks xác nhận 6 trường hợp voi chết này và cho biết các bác sĩ thú y vẫn đang điều tra nguyên nhân. Các nhóm bảo vệ môi trường tiết lộ ngà voi đã bị lấy đi, cho thấy có hành vi săn trộm ngà voi.
Hiệp hội Luật Môi trường Zimbabwe cho biết trong một tuyên bố rằng “vụ săn trộm ở Gwayi diễn ra trong bối cảnh hoạt động buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp và tội phạm về động vật hoang dã ngày càng gia tăng”.
Trong cơn tuyệt vọng, động vật cố gắng uống nước bùn và những con nhỏ hơn bị mắc kẹt. Các nhân viên ở Hwange đã giải thoát được chú voi con này. (Ảnh: Bhejane Trust).
Ông Lane khẳng định “nạn săn trộm thịt rừng gia tăng, và theo kinh nghiệm của chúng tôi và các tổ chức khác có thể là do tình hình kinh tế” ở Zimbabwe. Ông nói: “Mọi người đang tuyệt vọng và tìm tới việc săn trộm động vật hoang dã.
Vào tháng 12/2023, khi mùa đói kém đến gần, Mạng lưới Hệ thống Cảnh báo sớm Nạn đói của USAid cho biết “dự trữ lương thực của các hộ nghèo đã cạn kiệt” và an ninh lương thực của đất nước đang ở mức “căng thẳng” hoặc “khủng hoảng”.
Nick Long, người đảm trách các chương trình và tuần tra chống săn trộm ở Hwange, cũng xác nhận “sự gia tăng nạn săn trộm thịt rừng trên toàn quốc”, đặc biệt là từ tháng 11 đến tháng 12/2023.
“Nạn săn trộm thịt rừng rất đáng quan tâm ở khu vực Thác Victoria. Tổ chức chị em của chúng tôi, Đơn vị chống săn trộm Thác Victoria, đã trải qua một tháng 12 vất vả chống choi với nạn săn trộm khắp nơi”, ông nói.