Gãy bút chì (hay còn gọi là kẹt ngón tay) là thương tích thường gặp, có thể gây ra đau, sưng và khó khăn khi vận động ngón tay.
Ngón tay bị gãy bút chì là do chấn thương ở khớp giữa ngón tay, nơi có thể gập cong. Khớp này gọi được là khớp nối liên vị gần (PIP).
Dây chằng nhỏ được gọi là dây chằng hỗ trợ khớp PIP. Ngón tay bị gãy bút chì khi những dây chằng này bị căng quá mức.
Tổn thương này có thể xảy ra khi tay bị tác động bởi một lực mạnh, chẳng hạn như khi bắt bóng trong lúc chơi thể thao. Ngón tay bị gãy bút chì có thể gây khó chịu nhưng không phải là một chấn thương nghiêm trọng. Điều trị tại nhà có thể chữa lành ngón tay mà không có biến chứng.
Triệu chứng
Ngón tay bị gãy bút chì sẽ khó di chuyển ngón tay và gây đau. Thời gian sưng sẽ tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương.
Dấu hiệu khác của việc gãy bút chì bao gồm:
- Đau nhưng thường không nặng.
- Cứng.
- Yếu, hoặc khó giữ một vật nào đó.
- Đỏ và sưng.
Nguyên nhân
Gãy bút chì là một chấn thương thể thao phổ biến, đặc biệt trong các môn thể thao có sự tiếp xúc mạnh giữa bàn tay với quả bóng, chẳng hạn như bóng rổ, bóng chày và bóng chuyền.
Ngón tay bị gãy bút chì xảy ra khi đầu ngón tay bị ép mạnh vào bàn tay. Hành động này có thể làm dây chằng ngón tay trở nên quá căng.
Đây là một chấn thương thể thao phổ biến.
Các nguyên nhân khác bao gồm:
- Ngón tay bị kẹt vào cửa hoặc ngăn kéo.
- Ngón tay bị thương trên vô-lăng trong một tai nạn ô tô.
- Chống tay khi ngã.
Hoặc bất kỳ hành động nào gây sức căng trên khớp PIP có thể gây ra việc ngón tay bị gãy bút chì.
Gãy bút chì và gãy ngón tay
Ngón tay bị gẫy sẽ gây ra đau đớn và sưng tấy kéo dài hàng giờ hoặc thậm chí nhiều ngày. Còn ngón tay gãy bút chì có thể gây đau đớn, nhưng thường không nghiêm trọng.
Bác sĩ có thể nhận ra sự khác nhau giữa ngón tay bị kẹt và ngón tay bị gãy bằng mắt.
Với ngón tay bị gãy, xương có thể bị chệch hoặc nặng có thể đâm ra ngoài ra, thậm chí có thể nghe thấy tiếng gãy nứt khi cử động ngón tay.
Bác sĩ cũng sẽ yêu cầu người bệnh cố gắng di chuyển ngón tay của họ. Ngón tay bị gãy thường có một số chuyển động, nhưng ngón tay bị gãy bút chì sẽ khó có thể cử động được ngón tay.
Nếu bằng mắt thường vẫn không phân biệt ngón tay gãy hay gãy bút chì, bác sĩ có thể chụp X-quang để xác nhận chẩn đoán.
Chữa trị
Các bác sĩ thường điều trị ngón tay gãy bút chì bằng thanh nẹp: nẹp giữ ngón tay thẳng và ổn định đến khi dây chằng bị tổn thương lành lại.
Một lựa chọn khác được gọi là băng keo hoặc bọc được dán chắc tại nơi ngón tay bị thương với ngón tay không bị thương để hỗ trợ. Bọc này giúp ổn định ngón tay bị thương.
Một phương pháp điều trị gãy bút chì hữu ích tại nhà được gọi là PRICE.
- P là bảo vệ (Protection). Đeo thanh nẹp hoặc bọc dán có thể giúp làm cho ngón tay ít bị thương tích hơn.
- R là nghỉ ngơi (Rest). Nghỉ ngơi và tránh dùng tay càng nhiều càng tốt sẽ bảo vệ ngón tay.
- I là đá lạnh (Ice). Chườm đá lên ngón tay bị thương trong khoảng 10 đến 15 phút mỗi lần có thể giúp làm giảm chứng viêm và đỏ.
- C là cố định chặt (Compression). Đặt nẹp hoặc bọc ngón tay có thể giúp làm giảm chứng viêm và thúc đẩy quá trình lành bệnh. Tuy nhiên, nên buộc ngón tay đủ chặt mà không ảnh hưởng đến việc lưu thông của các mạch máu.
- E là độ cao (Elevation). Kê bàn tay lên gối, nơi khuỷu tay thấp hơn bàn tay có thể giúp làm giảm sưng và đau.
Dùng thuốc giảm đau không cần kê toa, chẳng hạn như acetaminophen và ibuprofen cũng có thể giúp giảm đau và viêm.
Khi nào nên gặp bác sĩ
Nếu chắng may bị thương ngón tay và thấy ngón tay bị cong vênh, bạn không nên cố gắng tự làm thẳng. Thay vào đó, nên gặp bác sĩ để kiểm tra và điều trị đúng cách. Nếu ngón tay bắt đầu cảm thấy tê và biến màu trắng hoặc rất nhợt thì đó là những dấu hiệu cho thấy không có đủ máu chảy vào khu vực bị thương và như vậy thì cần có sự thăm khám của bác sĩ.
Bạn nên đi khám ngay khi:
- Ngón tay bị biến dạng hoặc bị vẹo.
- Bị sốt khi bị thương tích.
- Ngón tay bị sưng to.
- Theo thời gian ngón tay sưng nhiều hơn.
- Không thể duỗi thẳng tay.
Nếu các triệu chứng của tiếp tục tồi tệ hơn, bạn ên gặp bác sĩ chuyên về khoa về xương và chỉnh hình.
Triển vọng
Nếu không được điều trị, ngón tay bị gãy bút chì có thể dẫn đến các biến chứng bao gồm việc tê cứng kéo dài hoặc khó duỗi thẳng ngón tay. Sau khi khớp đã có thời gian để chữa lành, bác sĩ có thể đề nghị các bài tập để giảm độ cứng khớp, có thể là các bài tập với bóng hoặc kéo ngón tay trong bồn nước ấm.
Với sự chăm sóc hợp lý, ngón tay bị gãy bút chì sẽ khỏe lại và linh hoạt như trước khi bị chấn thương.