Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc Unesco đã công nhận Vườn quốc gia Goreme và khu núi đá Cappadocia của Thổ Nhĩ Kỳ là Di sản thế giới năm 1985.
Vườn quốc gia Goreme và khu núi đá Cappadocia - Di sản hỗn hợp thế giới
Goreme nằm trong địa phận thị xã Cappadocia, một vùng đất lịch sử của Thổ Nhĩ Kỳ. Thị xã này thuộc tỉnh Nevsehir, miền trung Thổ Nhĩ Kỳ.
Thung lũng khô cằn Goreme của vùng Cappadocia có diện tích khoảng 43 dặm vuông. Khoảng 50 triệu năm trước, địa hình nơi đây chỉ toàn khe nứt và miệng núi lửa. Sau đó, cùng với thời gian, đã có một lượng khổng lồ nham thạch phun trào từ núi lửa phủ kín bề mặt Cappadocia. Núi đá mềm hình thành từ nham thạch phun trào, bị bào mòn bởi gió, mưa và nước sông đã mang lại cho Cappadocia một vẻ đẹp kỳ thú, độc đáo hiếm thấy ở nơi nào trên thế giới.
Thiên nhiên ở đây gây ấn tượng mạnh cho khách du lịch, đặc biệt là khu vực có địa hình được ví như "bề mặt mặt trăng" xung quanh các thị trấn Urgup, Goreme, Uchisar, Avanos và Mustaíapasa. Sở dĩ gọi như vậy vì qua hàng ngàn, hàng triệu năm, sự bào mòn bề mặt đã tạo nên vô số nếp gấp trên bề mặt địa hình đá mềm, đặc biệt là những thung lũng với hằng hà sa số cột đá chóp nhọn như hình ông khói trong truyện cổ tích hay có người còn gọi là "Thung lũng nấm".
Là một địa điểm thăm quan du lịch nổi tiếng ở Thổ Nhĩ Kỳ, thiên nhiên kỳ thú tại vườn quốc gia gây ấn tượng mạnh đối với bất ký ai đã từng đặt chân tới đây
Khu vực này còn có những thành phố ngầm hàng nghìn năm tuổi do những người Thiên Chúa giáo chạy trốn sự săn đuổi của quân đội La Mã đến đây xây dựng nên, vừa là nơi trốn kẻ thù, vừa là nơi để họ tránh thú dữ và mùa đông khắc nghiệt.
Từ những hang ngầm thô sơ ban đầu, những cư dân ở khu vực này đã tăng dân số một cách nhanh chóng và hình thành một xã hội ổn định. Chính những người Thiên Chúa giáo này đã xây dựng nên cả một hệ thống các thành phố rộng lớn và có tổ chức ngầm sâu trong lòng đất.
Tổng cộng có khoảng 40 thành phố, khu dân cư ngầm rải rác ở Cappadocia, trong đó có 2 thành phố ngầm lớn nhất, được nhắc đến nhiều nhất là thành phố Kaymakli và Derinkuyu.
Qua những nghiên cứu khảo cổ, các nhà khoa học cho biết hai thành phố ngầm này có tới 7-8 tầng sâu, quy hoạch tổ chức cực kỳ khéo léo. Những thành phố này từng là những thành phố ngầm có số dân cư lên tới 20.000 người.
Những căn phòng thông nhau, hệ thống hành lang và cầu thang lên xuống, hệ thống ống thông khói cũng như hệ thống cửa đá đóng mở từ bên trong để tránh kẻ thù được thiết kế tài tình bởi những kiến trúc sư sống cách đây nhiều thế kỷ.
Không chỉ là một điểm thăm quan tuyệt đẹp, nơi đây còn góp phần không nhỏ cho các nghiên cứu về cuộc sống của những cư dân ngầm trong lòng đất hàng ngàn năm trước.
Sau hàng nghìn năm sống dưới lòng đất, khi tôn giáo đã được chấp nhận, những tín đồ này đã dần xây dựng và tổ chức một cuộc sống trên mặt đất.
Cũng vì đặc điểm núi ở đây là núi đá mềm hình thành từ phun trào núi lửa, nên thay vì mất công tìm kiếm nguyên vật liệu xây dựng, người dân đã khéo léo biết cách khoét sâu vào trong núi, tạo ra những căn nhà hang động và cả một hệ thống nhà thờ, tu viện xung quanh đó.
Goreme là một trong những nơi có cộng đồng thầy tu phát triển nhất, bởi các thầy tu đã xây dựng và để lại đây rất nhiều di tích tu viện, nhà thờ khoét sâu trong hang có niên đại từ những năm 300 - 1.200 sau công nguyên.
Goreme hiện vẫn còn tới hơn 30 nhà thờ hang đá xây dựng từ thế kỷ 9-11, với những mái vòm còn nguyên những họa tiết tranh tường màu sắc sống động.
Vườn quốc gia Goreme và khu núi đá Cappadocia được Unesco công nhận là Di sản thế giới theo tiêu chí (i), (iii), (v), (vii)
- Các núi đá ở đây đa tạo thành một tác phẩm nghệ thuật độc đáo không thể thay thế trong gia đoan lịch sử.
- Nơi đây còn lưu giữ được nhiều di tích tôn giáo quan trọng là minh chứng xác thực cho một nền văn minh của nhân loại.
- Khu núi đá Cappadocia là một ví dụ nổi bật của khu định cư truyền thống của con người từ hàng ngàn năm trước.
- Vườn quốc gia Goreme và khu núi đá Cappadocia là một cảnh quan thiên nhiên ngoạn mục và là nơi lý tưởng cho các thí nghiệm về tính năng xói mòn.
Tại nơi đây vẫn còn vô số công trình kiến trúc cổ hàng nghìn năm tuổi, có giá trị cao về mặt lịch sử cũng như kiến trúc.