Nhà leo núi Peru Miguel Zárate và các cộng sự đã phải mất nhiều năm mới tìm thấy xác ướp đóng băng của một cô gái người Inca, là vật tế thần trên đỉnh núi.
Năm 1992, nhà leo núi Peru Miguel Zárate dẫn một đoàn thám hiểm núi Ampato (cao 6.288 m) thì tìm thấy những mảnh gỗ kỳ lạ trên đỉnh núi băng giá. Ông nghi ngờ đây là địa điểm chôn cất một người nào đó, theo mLonely Planet.
Xác ướp Juanita còn nguyên vẹn như vừa mới qua đời.
Tháng 9.1995, Zárate thuyết phục nhà khảo cổ người Mỹ Johan Reinhard quay trở lại ngọn núi sau vụ phun trào của núi lửa Sabancaya. Vụ phun trào làm tan tuyết trên đỉnh Ampato và phơi bày những bí mật hàng trăm năm,
Zárate tìm thấy một bức tượng và nhiều lễ vật trên đỉnh núi, nhưng không có thi thể. Nhóm thám hiểm phải lăn những tảng đá xuống sườn núi để tìm kiếm và đến lúc đó, xác ướp cô gái người Inca mới lộ diện.
Xác ướp cô gái đóng băng, ở độ tuổi khoảng 12-14, vẫn còn nguyên vẹn sau hơn 500 năm. Người Inca có tập tục hiến tế những đứa trẻ trên đỉnh núi để mong thần linh bảo vệ khỏi các hiện tượng thiên nhiên thảm khốc như núi lửa phun trào, lở đất hoặc khí hậu khắc nghiệt.
Phải mất vài ngày, xác ướp mới được đưa từ đỉnh núi xuống một ngôi làng ở Cabanaconde. Từ đây, xác ướp được chuyển đến Đại học Catholic. “Các chuyên gia rất kinh ngạc khi thấy xác ướp còn nguyên vẹn như thể mới qua đời cách đây vài tuần”, nhà khảo cổ Reinhard nói trong một cuộc phỏng vấn năm 1999.
Xác ướp giúp tìm hiểu thêm về nền văn minh Inca.
Theo các chuyên gia, không khí loãng và điều kiện lạnh giá trên đỉnh núi đã giúp xác ướp còn nguyên vẹn, với mái tóc đen dày, làn da lộ ra những sợi lông tơ.
Xác ướp cô gái Inca ngày nay được gọi là Juanita - The Ice Maiden (Thiếu nữ băng giá). Trong các nghiên cứu sau này, các nhà khoa học lấy mẫu tóc của Juanita để phân tích, tìm ra chế độ ăn uống trước lễ hiến tế.
Theo đó, Juanita đã được chọn làm vật hi sinh từ trước đó một năm. Cô vốn chỉ ăn khoai tây và rau quả, nhưng được ăn thức ăn giàu protein như thịt và được uống rượu, ăn lá coca trước khi bị đem hiến tế.
Người Inca thường cho vật hi sinh dùng lá coca và rượu để trở nên mê man, không cảm nhận được cái rét buốt giá. Nhưng kết quả giám định còn cho thấy Juanita chết do cú đánh mạnh vào đầu, làm tụ máu ở hộp sọ.
Ngoài xác ướp Juanita, các nhà khảo cổ sau này còn tìm thấy hàng loạt xác ướp trẻ em khác ở xung quanh đỉnh Ampato, được coi là bằng chứng sống về sự tồn tại của người Inca.
Ngày nay, xác ướp Juanita được trưng bày tại bảo tàng Museo Santuarios Andinos ở thành phố Arequipa, Peru.