Dải mây Mei-yu gây mưa lũ nặng nề ở Trung Quốc có tràn tới Việt Nam?

Trong hơn một tháng qua, Trung Quốc hứng chịu mưa lũ lớn bất thường, gây thiệt hại lớn đến người và của. Việt Nam, một quốc gia láng giềng, có bị ảnh hưởng? Các chuyên gia Việt Nam đã lý giải về hiện tượng này.

GS.TSKH Nguyễn Đức Ngữ, nguyên tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn, cho biết: Dải mây Mei-yu được cho là nguyên nhân gây mưa lớn cùng lũ lụt ở Trung Quốc thực chất là dải hội tụ.

Mei-yu tiếng Latin là "mai vũ", mưa vào dịp này ở lưu vực sông Hoàng Hà gọi là mưa mai. Tại Trung Quốc có những tháng mưa vào dịp này gọi là tháng mưa mai, thực chất đây là dải hội tụ gây mưa. 

Nhà cửa ngập trong nước ở huyện Bà Dương, tỉnh Giang Tây, Trung Quốc hôm 10/7 - (Ảnh: Chinanews).

Về dải hội tụ, hiểu đơn giản là một luồng không khí phía nam và một luồng khối không khí phía bắc gặp nhau. Luồng phía bắc do khối không khí ôn đới đẩy xuống, còn luồng phía nam do gió mùa tây nam.

Hiểu đơn giản nữa thì hai luồng không khí phía nam, phía bắc giống như người chơi đẩy gậy, mốc giữa gậy chính là dải hội tụ, "anh bắc" đẩy mạnh thì sang bên "anh nam", "anh nam" đẩy mạnh thì dải hội tụ sang bên "anh bắc".

Về cơ chế đẩy hai khối không khí nam, bắc thành dải hội tụ, có thể hiểu khi hai khối không khí nóng, ẩm dồn vào rãnh thấp thì nó bị đẩy lên, hình thành những dải mây, đương nhiên là phải có hiện tượng ngưng tụ hơi nước, hơi nước phải nhiều.

Trong điều kiện không khí nóng, ẩm thăng lên cao mà nhiều hơi nước, mây sẽ nhiều. Khi mây nhiều sẽ mưa nhiều, còn nếu không có hơi nước thì không có mưa. Khi hơi nước càng dày, sẽ hình thành những dải mây dày đặc gây ra mưa lớn.

Đặc biệt, gió mùa tây nam luôn có rất nhiều hơi nước. Bởi lẽ gió mùa tây nam đi qua các vùng biển từ Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương đi lên nên mang và chứa rất nhiều hơi nước.

Còn vì sao thời điểm vừa qua dải hội tụ lại nằm ở phía Trung Quốc? Đây là quy luật, vì khi gió mùa tây nam mạnh sẽ đẩy dải hội tụ xuống phía bắc, tầm tháng 6 và tháng 7 thì dải hội tụ thường nằm ở phía Trung Quốc.

Khi dải hội tụ nằm ở đâu lâu, không dịch chuyển thì vùng đó bị mưa nhiều. Và khi dải hội tụ tập trung thì mưa càng tập trung, càng lớn, còn dải hội tụ dịch chuyển rải rác thì mưa lớn không tập trung ở một chỗ.

Tuy nhiên, vì dải hội tụ ở Trung Quốc năm nay tương đối ổn định, không dịch chuyển, tập trung nên dẫn tới mưa lớn, khi mưa lớn tập trung ở một lưu vực thì sẽ dẫn tới lũ lớn.

Vì cơ chế hình thành dải hội tụ như vậy nên dải hội tụ gây mưa có thể hình thành ở bất cứ đâu, có thể hình thành ở bất cứ nước nào.

Vào dịp này, do gió mùa tây nam phát triển mạnh nên đã đẩy dải hội tụ lên lưu vực Hoàng Hà của Trung Quốc, dải hội tụ nằm lại đây lâu và gây ra mưa lớn.

Còn về vị trí, hiện nay dải hội tụ "nằm" ở Trung Quốc nên Trung Quốc mưa nhiều, tương tự thời điểm này dải hội tụ không có ở Việt Nam nên Việt Nam ít mưa.

Tuy nhiên, tới đây khi gió mùa tây nam yếu đi, dải hội tụ sẽ bị đẩy lùi dần về phía nam vào thời điểm cuối mùa hè, vậy nên ở Bắc Bộ, Trung Bộ, Nam Bộ của Việt Nam cũng có thể hình thành dải hội tụ gây mưa.

Ở Việt Nam, theo quy luật dải hội tụ có thể hình thành và nằm ở khu vực Bắc Bộ vào khoảng tháng 7 - 8, nằm ở Trung Bộ khoảng tháng 9 - 10, khi gió mùa tây nam yếu dần đi thì dải hội tụ dịch dần về phía nam.

Dải hội tụ chủ yếu gây ra hiện tượng mưa, nhưng ngoài mưa có thể kèm theo dông. Còn nữa, nếu "đuôi" dải hội tụ ở trên biển, ở trên Thái Bình Dương, Biển Đông, có thể gây ra bão xung quanh vùng hội tụ, tạo ra xoáy thuận nhiệt đới trên biển, còn ở trên đất liền sẽ là dông tố.

Dự báo chính xác vẫn là thách thức

Ông Trần Quang Năng, trưởng phòng dự báo thời tiết Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, cho biết vào các tháng đầu mùa hè, dải hội tụ nhiệt đới và bão hoạt động mạnh ở Bắc Bộ gây mưa lớn nhất tại đây.

Theo ông Năng, dải hội tụ nhiệt đới là một hệ thống thời tiết quy mô hàng nghìn kilômet. "Hiện nay chúng ta có khả năng dự báo, cảnh báo được thời gian, khu vực xuất hiện cũng như quá trình suy yếu của dải hội tụ nhiệt đới.

Tuy nhiên, việc dự báo được lượng mưa lớn trong hệ thống thời tiết này nói chung và bất kỳ hệ thống thời tiết nào khác vẫn là một thách thức lớn nhất cho các nhà dự báo khí tượng thế giới" - ông Năng cho biết.

Không tác động Việt Nam?

Trước đó, ông Nguyễn Văn Hưởng, trưởng phòng dự báo khí hậu Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, cho biết dải mây Mei-yu chủ yếu gây mưa dông ở khu vực Trung Quốc, Nhật Bản và hầu như không tác động đến Việt Nam, vì vậy tình hình mưa lũ ở khu vực phía bắc của Trung Quốc không ảnh hưởng đến Việt Nam.

• Vì sao mưa lũ ở Trung Quốc nghiêm trọng hơn mọi năm?
• "Ma dược" trong mộ cổ Nữ Hoàng Đỏ khiến người Maya biến mất?
• Nước bắn tung toé từ thân cây như vòi mở van tại Ấn Độ gây sốt mạng xã hội