Đột quỵ: Nhận biết và phòng ngừa

Khoảng 50% người bệnh đột quỵ (tai biến mạch máu não) có tăng huyết áp. Nhưng nếu giảm huyết áp được 5 mmHg sẽ giảm 10% nguy cơ đột quỵ.

Chị Hoàng A. mới 44 tuổi, cân nặng 63kg, ngụ tại đường Nguyễn Kiệm, quận Phú Nhuận-TPHCM, lúc 4g30 khi đang đi vệ sinh, chị đột ngột bị tê nửa người bên trái, sau đó ngã quỵ. Chị được người nhà nhanh chóng đưa vào nhập viện lúc 5g10 phút, chị được chẩn đoán là nhồi máu não bán cầu phải.

Trong khi đó, một bệnh nhân nam khác 64 tuổi, cân nặng 60kg, ngụ trên đừơng Xô Viết Nghệ Tĩnh, quận Bình Thạnh, bị tăng huyết áp nhiều năm, có điều trị thuốc liên tục. Lúc14g25 phút ngày 15/9/2005 khi đang làm việc thì cảm thấy mệt, đỏ mặt, sau đó đột ngột quỵ xuống, nói đớ lữơi và nhanh chóng được đưa đi cấp cứu lúc 14g55 phút và được chẩn đoán là nhồi máu não, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu.

Trên đây là một số trường hợp bị đột quỵ dẩn đến tử vong... Đột quỵ, hay tai biến mạch máu não là từ chung chỉ sự tổn thương một phần não bộ.

Hơn 80% đột quỵ là do nhồi máu não .Tổn thương này làm giảm đột ngột hoặc ngưng hoàn toàn việc cung cấp máu đến não. Do máu không tới não đã làm tổn thương các tế bào thần kinh và chức năng hoạt động của cơ quan này có thể sẽ bị ngưng trong thời gian dài .

Đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong và tàn tật chính ở người lớn tuổi. Ở các nước phát triển, tỷ lệ tử vong do đột quỵ chỉ đứng sau ung thư và bệnh tim mạch.

Dấu hiệu nhận biết...

BS Võ Đôn-khoa nội thần kinh-BV Nhân dân 115 cho biết, những triệu chứng báo hiệu đột quỵ bao gồm:

- Đau dầu đột ngột dữ dội , choáng váng chóng mặt , rối loạn tri giác như tiếp xúc chậm chạp , ngủ gà, nặng dẫn đến hôn mê .

- Đột ngột không nói được, diễn tả lời nói khó khăn, nói vô nghĩa, lẫn lộn

- Yếu liệt chi , tê dị cảm mặt, tay, chân theo nửa người.

- Đột ngột nhìn mờ, mù màu, nặng dẫn đến mù mắt.

- Không tiêu tiểu tự chủ, hoặc bí tiểu hoàn toàn.

Điều trị

Theo các bác sĩ Nguyễn Cảnh Nam, Phan Văn Mừng và Phan Công Tâm- khoa nội thần kinh-BV Nhân Dân Gia Định, đột quỵ thiếu máu não cấp là bệnh lý khẩn cấp . Để cứu tế bào não cần đựơc điều trị tích cực, khẩn trương đặc biệt trong vòng 3 giờ đầu khởi phát bệnh.

Khi nhập viện, bệnh nhân sẽ được nhanh chóng đánh giá lâm sàng, cận lâm sàng về sinh hóa- huyết học, đo điện tim ; chụp CT San não hoặc MRI não ( chụp cắt lớp điện toán hoặc chụp cộng hưởng từ ). Đây là thời gian cửa sổ để có thể can thiệp có hiệu quả thuốc tiêu sợi huyết rtPA- loại thuốc mới đã đựơc FDA (Mỹ) công nhận có tác dụng trong trị liệu đột quỵ thiếu máu não cấp trong 3 giờ đầu.

Đây cũng là hướng điều trị mới vừa được áp dụng tại VN cho bệnh nhân đột quỵ. Việc can thiệp bằng rtPA giúp ngăn chặn tiến triển của bệnh , làm tan cục máu đông phòng ngừa di chứng tàn phế và tử vong cho người bệnh. Tuy nhiên, chi phí loại thuốc này vẫn còn khá cao.

Kết quả dùng thuốc rtPA cho một số bệnh nhân cho thấy triệu chứng yếu liệt cải thiện tốt ngay trong 24 giờ đầu, hầu hết phục hồi hoàn toàn khi xuất viện. Thời gian nằm viện rút ngắn từ 6-13 ngày.

Được biết, việc điều trị bằng thuốc này vẫn chưa được ứng dụng đại trà tại các cơ sở y tế vì thuốc quá mắc, vả lại cũng chưa được nhập chính thức vào VN. Để đưa ra phác đồ điều trị chính thức, thống nhất chung cho các bệnh viện còn cần một thời gian nữa.

Phòng ngừa

Hút thuốc lá nhiều  - nguyên nhân gây đột quỵ

Theo BS Võ Đôn, việc phòng ngừa để bệnh không xảy ra vẫn là quan trọng hơn cả: Với người chưa bị tai biến mạch máu não, để phòng ngừa căn bệnh này thì ngay từ bây giờ nên quan tâm điều trị nếu bạn đã có một trong những yếu tố nguy cơ:

- Điều trị cao huyết áp là quan trọng nhất trong các bệnh nhân đột quị vì khoảng 50% người bệnh tai biến mạch máu não có tăng huyết áp. Trung bình cứ giảm huyết áp được 5 mmHg sẽ giảm 10% nguy cơ tai biến mạch máu não.

- Điều trị loạn nhịp tim (rung nhĩ) giảm nguy cơ bệnh.

- Điều trị tiểu đường .Ở người tiểu đường khi bị tai biến mạch máu não bệnh sẽ nặng gấp 3 lần so với người bình thường.

- Điều trị hạ lipid máu, đặc biệt là LDL cholesterol sẽ làm giảm nguy cơ bệnh.

- Điều trị béo phì : Ở người béo phì nguy cơ bị đột quị sẽ tăng 1,5 – 2 lần người bình thường vì béo phì thường kèm tăng huyết áp , tiểu đường và tăng mỡ máu.

- Hạn chế thuốc lá : Cũng như béo phì, hút thuốc lá sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh đột quỵ 1,5 – 2 lần , nguy cơ càng cao nếu hút trên 20 điếu/ ngày. Ngược lại, nếu ngưng thuốc trên 05 năm nguy cơ sẽ giảm. . Việc hạn chế ăn mặn đem lại lợi ích rõ rệt ở người cao tuổi.

- Tăng cường hoạt động thể lực sẽ làm giảm nguy cơ tai biến mạch máu não vì nó làm giảm cân, hạ huyết áp, giảm cholesterol.

- Với người đã bị tai biến mạch máu não: phòng ngừa cũng giống như với những người chưa từng bị bệnh. Riêng trong đột quỵ nhồi máu não cần điều trị thêm thuốc chống ngưng tập tiểu cầu ( ví dụ aspirine) và thuốc kháng đông trong bệnh van tim. Bệnh nhân phải được theo dõi hết sức nghiêm ngặt để tránh tai biến do sử dụng thuốc.

NHẬT PHƯƠNG