Não úng thủy ở trẻ em: Điều trị được nếu tận dụng “thời gian vàng”

86% trẻ bị dị tật ống thần kinh sẽ bị bệnh não úng thủy. Đây là bệnh để lại nhiều di chứng và trì trệ về tâm thần nếu điều trị chậm trễ. Tuy nhiên, bệnh có thể phòng ngừa và điều trị được nếu biết tận dụng “thời gian vàng”...

Để lại nhiều di chứng

Bệnh nhi Ôn Vĩnh Hằng (7 tuổi, TP.HCM) mới được phẫu thuật đặt ống dẫn lưu dịch não tủy xuống bụng ngày 29-5 tại BV Nhi Đồng 1 (Ảnh: L.TH.H)

Ngày 31-5 tại Bệnh viện (BV) Nhi Đồng 1, chị Nguyễn Thị Bo Bo - mẹ của bé Ôn Vĩnh Hằng (7 tuổi, Q. Tân Bình, TP.HCM) - cho biết lúc hai tháng tuổi đầu cháu Hằng bắt đầu to ra. Chị đưa con đến BV Chợ Rẫy khám bệnh.

Các bác sĩ cho biết cháu phải nhập viện để mổ với chi phí hơn 20 triệu đồng. Do hoàn cảnh khó khăn, chị đành ôm con về. Lúc 17 tháng, bé mới được đoàn phẫu thuật từ thiện của nước ngoài qua mổ miễn phí tại BV Nhi Đồng 1.

Sau mổ, bé Hằng phát triển thể chất và tinh thần khá tốt, cháu lanh lợi và nói chuyện như trẻ bình thường. Tuy nhiên, do mổ trễ nên đầu cháu Hằng vẫn rất to, không thể đi và tự ngồi được. Ngày 26-5-2006, cháu Hằng nhập viện để mổ lại do ống dẫn lưu dịch não tủy từ não xuống bụng bị đứt, phải thay ống khác.

Bác sĩ Nguyễn Đức Tuấn - khoa phỏng chỉnh hình BV Nhi Đồng 1 - cho biết não úng thủy là một trong những dị tật của ống thần kinh. Nguyên nhân phần lớn do bẩm sinh.

Dị tật ống thần kinh là một trong những dị tật nặng, để lại nhiều di chứng ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ sau này. Tại BV Nhi Đồng 1 mỗi năm có 52 trường hợp nhập viện, trong đó não úng thủy chiếm đa số với tỉ lệ 86%, còn lại là bệnh thoát vị tủy màng tủy, thoát vị não màng não...

"Thời gian vàng": dưới 6 tháng tuổi

TS.BS Vũ Thị Nhung - giám đốc Bệnh viện Hùng Vương - cho biết hiện nay chương trình quốc gia của Bộ Y tế mới khuyến cáo bổ sung viên sắt cho các bà mẹ mang thai chứ chưa nói đến bổ sung acid folic. Tuy nhiên, hiện nay trên thị trường có loại viên sắt phối hợp với acid folic. Nếu thai phụ trong ba tháng đầu thai kỳ đi khám thai tại Bệnh viện Hùng Vương sẽ được bác sĩ hướng dẫn, cho toa bổ sung viên sắt kết hợp acid folic để phòng ngừa dị tật ống thần kinh bẩm sinh cho trẻ.

Theo bác sĩ Đức Tuấn, với bệnh não úng thủy, nếu trẻ không được mổ sớm thì nhu mô não bị chèn ép, gây ra những di chứng nghiêm trọng cho sức khỏe của trẻ như mù, điếc, liệt hai chi, không nói được.

Tuổi phẫu thuật tốt nhất cho trẻ, hay còn gọi là “thời gian vàng”, là dưới sáu tháng tuổi. Nếu được mổ sớm cho kết quả đa số rất tốt, đầu trẻ sẽ không bị to do ứ nước và trí tuệ của trẻ phát triển bình thường.

Thế nhưng hiện nay đa số trẻ bị não úng thủy đến BV điều trị trễ. Một số đã quá chỉ định mổ, sẽ để lại di chứng rất khó chữa trị. Nguyên nhân trẻ điều trị trễ là do hoàn cảnh kinh tế hoặc cha mẹ thiếu hiểu biết về bệnh, thấy trẻ tuy đầu to nhưng ăn uống, vui chơi bình thường nên không chú ý. Cho đến khi thấy trẻ có biểu hiện bú ói, mắt lờ đờ chỉ thấy tròng trắng mới đưa đến BV.

Làm sao biết trẻ bị não úng thủy? Theo bác sĩ Đức Tuấn, với những trẻ bị não úng thủy bẩm sinh, kỹ thuật siêu âm hiện nay đã phát hiện được sớm ngay từ khi trẻ còn trong bụng mẹ. Ngoài ra, cũng cần lưu ý những trẻ bị não úng thủy thường có mẹ bị đa ối trong thời kỳ mang thai. Vì vậy sau khi sinh, gia đình cần đưa trẻ đi khám sớm để được điều trị sớm.

"Dị tật ống thần kinh có thể phòng ngừa được nếu bà mẹ uống bổ sung acid folic" - bác sĩ Đức Tuấn cho biết. Theo bác sĩ Đức Tuấn, acid folic giúp cho sự hình thành ống thần kinh được hoàn chỉnh.

Ngoài tác dụng chống dị tật ống thần kinh, acid folic còn có vai trò quan trọng trong việc giúp gia tăng hồng cầu. Nếu thai phụ sử dụng đúng còn giúp làm tăng trọng lượng em bé khi sinh.

Acid folic (còn gọi là vitamin B9) thuộc vitamin nhóm B, có vai trò giúp cho sự đóng ống thần kinh được hoàn chỉnh trong thời kỳ bào thai. Tuy nhiên, acid folic chỉ có vai trò trong một thời điểm nhất định.

Vì vậy, thầy thuốc thường khuyến cáo phụ nữ đã lập gia đình sử dụng acid folic trước khi có dự định mang thai ba tháng và trong ba tháng đầu của thai kỳ. Acid folic cũng có nhiều trong các loại ngũ cốc, các loại rau có màu xanh đậm. Nếu trong thời kỳ mang thai ăn đủ các loại thực phẩm này thì không cần thiết bổ sung acid folic.

LÊ THANH HÀ