Ốc anh vũ - Nautilus pompilius

Dưới đáy biển sâu vài trăm mét vùng nhiệt đới, Á nhiệt đới có một loài động vật nguyên thủy lâu đời, đó là ốc anh vũ. Nó có thể tự do điều tiết sự phân bố khí trong buồng khí của cơ thể để điều khiển sự chìm nổi, lại có thể phun nước qua chiếc phễu để di chuyển trong làn nước xanh, rất giống sự hoạt động của một tàu ngầm. Người ta gọi nó là tàu ngầm sống.

(Ảnh: nhm.ac.uk)

Ốc anh vũ là loài động vật nhuyễn thể rất cổ xưa, đến nay đã trải qua cuộc đời dâu bể 350 triệu năm. Hiện nay chỉ còn lại 4 giống nên được coi là hóa thạch sống.

Ốc anh vũ có chiếc vỏ cứng rất đẹp, bên ngoài có vằn hình lượn sóng xám đỏ xen nhau, bên trong là lớp xà cừ trắng bạc long lanh, có thể được coi là thứ đồ trang sức đẹp. Thân ốc mềm nằm trong vỏ, đối xứng 2 bên. Từ trung tâm vỏ óc ra đến miệng có những lớp màng ngăn chia vỏ thành hơn 30 buồng khí, cơ thể ốc chỉ chiếm một gian ngoài cùng, các gian còn lại đều bỏ trống. Giữa các buồng có ống thông, dùng để điều tiết sự phân bố khí, làm cho ốc nổi hoặc chìm.

Ốc anh vũ là loài đầu túc (Caphalopoda) cổ nhất còn lại. Quanh miệng ốc và 2 cạnh đầu có 90 xúc tu, trong đó có 2 cái chập lại rất dày, sau khi co vào vỏ nó bít miệng lại để tự vệ. Khi vồ mồi, toàn bộ xúc tu đều mở ra. Khi nghỉ ngơi xúc tu đều co vào trong vỏ, chỉ để lại một vài cái cảnh giới. Nó còn có một phễu phun nước cấu tạo bởi 2 mảnh cơ hợp lại.

Ốc anh vũ thường nằm phục dưới đáy biển sâu, nó bò bằng xúc tu, phục kích trong đá san hô và đá; đôi khi phun phễu để di chuyển. Nhất là vào những lúc sau cơn bão vào buổi chiều, chúng kéo đàn nổi lên mặt nước, nhưng chỉ một lát rồi lại trở về đáy biển.

Mặt cắt vỏ ốc anh vũ (Ảnh: pbase)