Tập tục mai táng tiết lộ tín ngưỡng người Anglo-Saxon

Một nhà khảo cổ người Anh vừa mới khai quật vùng đất thuộc khu vực Yorkshire, Anh. Theo ông, vào thế kỷ thứ 7 ở Anh, thi thể một người phụ nữ - trang điểm bằng những món trang sức - được đặt trên chiếc giường thiết kế đặc biệt và chôn ở ngôi mộ nằm ngay vị trí trung tâm của nghĩa trang Anglo-Saxon.

Trang sức của người phụ nữ này (trong đó có một mặt dây chuyền lớn hình khiên), hình dáng và vị trí của nghĩa trang cũng như những vũ khí khai quật được, ví dụ như dao và một thanh langseax (một loại kiếm Anglo-Saxon mài bén một bên) khá đẹp, khiến các nhà khoa học tin rằng bà có thể là thành viên hoàng tộc, người đứng đầu một tôn giáo ngoài Cơ đốc khi đạo Thiên chúa chỉ mới bắt đầu bén rễ ở vùng này.

Theo nhà khảo cổ học Stephen Sherlock, người điều hành dự án, “Tôi tin đó là một loại hình tôn giáo dựa vào sự sắp đặt vị trí các ngôi mộ, thời hạn sử dụng ngắn ngủi của nghĩa trang, của giường nằm và của nấm mộ - gần như nằm ở vị trí trung tâm một nghĩa trang thông thường. Điểm trung tâm của nghĩa trang được dựa trên vị trí giường nằm – theo quan điểm của chúng tôi nơi này được dựng lên trước và những ngôi mộ khác được đào xung quanh nó.”

Nữ trang của người đứng đầu tôn giáo? Tại vùng đất thuộc khu vực Yorkshire, Anh, thi thể một người phụ nữ - trang điểm bằng những món trang sức - được đặt trên chiếc giường thiết kế đặc biệt và chôn ở ngôi mộ nằm ngay vị trí trung tâm của nghĩa trang Anglo-Saxon. Đây là một trong những món trang sức được phát hiện tại chiếc giường tang. (Ảnh: Stephen Sherlock, Mike Pitts)

Sherlock hợp tác với Cộng đồng khảo cổ Teesside, nơi vừa ra mắt một bản báo cáo về công trình nghiên cứu trên. Bản tóm tắt của phát hiện này cũng xuất hiện trên ấn bản mới nhất của tờ British Archaeology.

Nghĩa trang được đặt tên là Street House, gồm 109 ngôi mộ. Phần lớn những ngôi mộ được đào thành hình vuông xung quanh vị trí giường. Sherlock cho biết “Sơ đồ vuông này là điều chưa hề có ở nước Anh Anglo-Saxon.” Tàn tích của một công trình bị lún nền, có lẽ từng là một nhà nguyện tang lễ để đặt xác trước đám tang, nằm gần lối vào của nghĩa trang. Một nhà tạm và nấm mồ cũng nằm trong phạm vi hình vuông.

Giường tang gồm một cái giường gỗ được cố định và trang trí bằng sắt. Cổ vật bên trong ngôi mộ bao gồm hai mặt dây chuyền đá quý, chuỗi hạt bằng vàng và thủy tinh, cặp tóc hoặc trâm cài bằng hạt huyền, và một mặt dây chuyền hình khiên mà theo Sherlock và cộng sự Mark Simmons là khá độc đáo so với thời dó.

Nằm ở vị trí trung tâm là một viên đá quý màu xanh lam, xung quanh có 11 thùy được khắc theo hình vỏ sò và một rìa ngoài thấp hơn cũng hình vỏ sò. Những viên đá quý màu đỏ nằm trên những lá vàng, có khả năng phản chiếu ánh sáng xung quanh viên đá trung tâm khi mang vào.

Vị trí trung tâm Sơ đồ của nghĩa trang. Giường tang được đặt ở vị trí trung tâm của hình chữ nhật. Các nhà học giả tin răng vị trí trung tâm của giường tang cho thấy người nằm trên đó có thể từng đứng đầu một tôn giáo. (Ảnh: Stephen Sherlock, Mike Pitts)

Mặc dù đất chứa nhiều a-xít đã ăn mòn thi thể của người phụ nữ, thế nhưng tuổi nghĩa trang và vị trí của nó đã cung cấp đầu mối để nhận diện bà. Sherlock tin rằng người đáng chú ý nhất là Ethelburga, vợ Vua Edwin xứ Northumbria, người đã cải đạo sang đạo Thiên chúa và được phong thánh. Những cái tên khác là Eanflaed, vợ Vua Oswiu hoặc là Aelflaed, con gái của Oswiu.

Kế bên giường tang là một ngôi mộ cũng chứa trang sức quý báu, ví dụ như một mặt dây chuyền độc đáo bằng vàng, một cái cài áo bằng bạc và chuỗi hạt thủy tinh. Người phụ nữ trong ngôi mộ đó có thể là một người thân thích hoặc một nữ tì, trong khi các nhà nghiên cứu tin rằng những ngôi mộ khác có thể có những người tùy tùng hoặc người theo hầu. Những đồng xu thời đồ sắt, được đâm xuyên để treo lên, phát hiện tại một trong những ngôi mộ vòng ngoài, cho thấy ít nhất một thành viên của nhóm người này hứng thú với đạo Thiên chúa.

Nhà khảo cổ học Mike Pitts, biên tập tờ British Archaeology và là cựu nhân viên quản lý của Bảo tàng Alexander Keiller tại Avebury, phát biểu với Discovery News “Nghĩa trang này có niên đại từ một giai đoạn rất thú vị trong lịch sử châu Âu, thời mà nhiều tôn giáo và tín ngưỡng cùng tồn tại. Trong số đó, đạo Thiên chúa cuối cùng cũng vươn lên thống trị tôn giáo, xã hội và chính trị.”

Vào năm 657, tức cùng thời gian xây dựng nghĩa trang, một tu viện được dựng lên gần đó, đánh dấu “một bước ngoặt trong lịch sử Thiên chúa giáo ở Anh.”

“Vì vậy nghĩa trang Street House đặc biệt hấp dẫn. Nó dường như xoay quanh, theo đúng nghĩa đen, một người phụ nữ. Giường tang của bà thuộc một loại hình ngoại giáo, một loại hình hiếm có của nữ tương đương với một chiếc thuyền tang, giống như bà được đặt trên một loại phương tiện có thể đưa bà sang thế giới bên kia.”

Sherlock và nhóm khảo cổ dự tính sẽ điều tra sâu thêm về khu vực Yorkshire trong năm nay. Họ hy vọng có thể tìm thấy mối liên hệ giữa khu dân cư Anglo-Saxon với nghĩa trang này.