Vẻ đẹp của các loài rắn Việt Nam

Đối với giới nghiên cứu bò sát, loài rắn không chỉ đẹp bên ngoài, mà còn là mắt xích quan trọng, đóng vai trò cân bằng sinh thái trong hệ sinh thái của con người. Ở Việt Nam chỉ khoảng 30 loài có nọc độc chết người sống trên đất liền và 22 loài rắn biển.

>>> Những loài rắn độc ở Việt Nam

Rắn sọc đốm đỏ Oreocryptophis porphyraceus. Được xem như một trong những loài rắn có sắc màu rực rỡ nhất ở Việt Nam và cũng là loài sống ở những nơi gần với nóc nhà của chúng ta. Loài này thường kiếm ăn ở bìa rừng dọc theo các con suối thuộc vùng núi cao. Thích hoạt động vào sáng sớm hoặc hoàng hôn. Thức ăn chủ yếu là các loài lưỡng cư và thú gặm nhấm nhỏ. Đẻ khoảng 2 - 7 trứng. Trứng thuôn dài có vỏ dai màu trắng. Chính vì vẻ đẹp rực rỡ của chúng và hoàn toàn vô hại với con người đã khiến chúng bị săn đổi ráo riết để buôn bán và nuôi làm cảnh. Hiện nay loài này đã được đưa vào sách đỏ Việt Nam.

Rắn lục miền nam Viridovipera vogeli. Kẻ săn đêm siêu phàm và khôn ngoan nhất trong các loài rắn được mang danh loài rắn lục miền nam Viridovipera vogeli. Giữa bóng đêm mịt mùng của các cánh rừng mưa nhiệt đới loài rắn lục này dùng khả năng cảm nhiệt trong đêm tối để bắt các con mồi. Nó tìm kiếm một gốc cây nhỏ cuộn tròn vào các cành cây nằm gần sát mặt đất và kiên nhẫn chờ đợi con mồi đi ngang qua. Chỉ với một cú đớp những chiếc răng sắc nhọn của nó sẽ khiến con mồi không có cơ hội thoát thân. 

Rắn lục núi Ovophis monticola. Đây là một loài rắn cực độc đối với các loài động vật máu nóng, nhưng kẻ mù màu này lại tỏ ra rất khờ khạo dưới ánh sáng ban ngày nên con người khó có cơ hội gặp chúng. Lẩn trốn ban ngày và kiếm ăn ban đêm nơi các vũng nước nhỏ đọng trong các khu rừng thường xanh là cách tồn tại hữu hiệu nhất mà tổ tiên của chúng đã truyền lại.

Rắn hổ mây gờ Pareas carinatus. Ở Khu BTTN Vĩnh Cửu khi nhiệt độ ban đêm giảm xuống, cơ thể con người đã bắt đầu cảm nhận được cái lạnh của màn sương đêm buông xuống, thì cũng là lúc loài này bò ra khỏi hang nơi nó lẩn trốn ban ngày đi kiếm ăn. Những loài ếch cây Rhacophorus và các loài nhái nhỏ sẽ là những miếng mồi ngon lành của nó. Loài này rất ít gặp ban ngày nhưng rất dễ nhận diện loài rắn không độc này trong đêm với lớp vảy màu nâu nhạt, lớp vảy nằm sát phần bụng có màu nâu đậm, viền mắt ngoài màu đỏ rực khi ánh đèn phản chiếu trong đêm tối. Là loài rắn có kích thước nhỏ, nhút nhát, phân bố rộng nhưng số lượng cá thể của loài này không còn nhiều trong tự nhiên.

Rắn rào ngọc bích Boiga jaspidea. Nữ hoàng sắc đẹp của các loài rắn chắc chắn sẽ nhận được phiếu bầu cho loài rắn rào ngọc bích Boiga jaspidea vì những màu sắc, hoa văn trên cơ thể của nó được tạo hoá trang điểm hết sức hài hòa. Trong bóng đêm sự phản chiếu của các lớp vẩy màu bởi ảnh đèn flash càng làm nó nổi bật. Mặc dù là loài rắn không độc nhưng nó có khả năng bắt trước một số loài rắn độc khi bị đe doạ bằng cách phình to phần đầu ra để hù doạ kẻ thù và phát ra những âm thanh đe doạ để tìm cách lẩn trốn.

Rắn cườm Chrysopelea ornata. Loài này dài khoảng 130cm, đầu màu xanh lục có vệt màu đen; cằm và phía trên mép màu ngà voi. Thân chúng màu vàng xanh lục nhạt. Loài rắn nhỏ bé và nhút nhát này thường dung chiêu thức lẩn trốn "tẩu vi thượng sách" khi gặp kẻ thù. Đây được cho là phương pháp hữu hiệu nhất của chúng vì “biết mình sức yếu”. Chúng hoạt động kiếm ăn ban ngày và thức ăn chủ yếu là những loài thằn lằn nhỏ.

Rắn lục mắt đỏ Trimeresurus stejneger. Chậm chạp, lặng lẽ trong bóng đêm mịt mùng các khu rừng thường xanh nhưng chỉ một cú đớp của loài rắn độc này cũng có thể giết chết bất cứ loài động vật nào lớn hơn nó gấp nhiều lần. Nọc độc của nó sẽ tấn công các tế bào trong cơ thể gây phù nề, hoại tử nếu không kịp chữa trị và nếu như bạn không hiểu về tập tính, cách tấn công của nó thì đừng có dại dột mà để ống kính chụp hình cách nó 2m trừ khi bạn không muốn nhìn thấy mặt trời vào ngày hôm sau.

Rắn hổ đất nâu Psammodynastes pulverulentus. Đầu hình tam giác rõ rệt và do đó loài hổ đất nâu này thường bị nhầm lẫn với các loài rắn có nọc độc khác, tuy nhiên nó là loài rắn hoàn toàn vô hại. Với một đường nổi chạy dài từ mắt đến mõm, mắt to, đồng tử đứng. Thân hình trụ, vảy trơn láng. Màu nền là nâu hay đỏ nhạt, phần bụng nâu nhạt hoặc hồng chúng rất dễ nhận diện trong tự nhiên tuy hoa văn thường hay biến đổi theo sinh cảnh sống cho phù hợp với việc săn mồi và lẩn trốn kẻ thù tự nhiên. Thức ăn chủ yếu là thằn lằn và ếch và chúng săn mồi cả ngày lẫn đêm. Mỗi lứa đẻ từ 5 10 con, rắn con dài 15 - 1 8cm trông giống rắn trưởng thành. Loài này phân bố trên khắp vùng Đông nam châu Á sang Nepal, Đài Loan và Philippines.

Rắn hoa cỏ nhỏ Rhabdophis subminiatus. Rực rỡ sắc màu ở phần đầu và cổ không chỉ trang điểm thêm cho chúng vẻ đẹp gợi tình trong mùa giao phối, mà còn giúp nó đe dọa kẻ thù. Có thể chúng vô hại với con người và một số loài động vật máu nóng khác nhưng chúng là ác mộng với các loài máu lạnh lưỡng cư trong các khu rừng. Loài này thường phân bố ở độ cao thấp và bóng đêm luôn đồng hành với nó trong việc tìm kiếm thức ăn và tìm bạn tình trong mùa giao phối. Mới đây các nhà khoa học phát hiện ra loài này có độc được tích lũy trong cơ thể khi chúng ăn những loài có độc.

Rắn lệch đầu kinh tuyến Dinodon meridionale. Chiếc lưỡi thò ra, thụt vào của hầu hết các loài rắn không chỉ nhằm mục đích đe doạ kẻ thù mà còn giúp chúng đánh hơi được con mồi, cũng như thời tiết vì hầu hết các loài rắn đều là những kẻ cận thị nặng, nhất là trong đêm tối mịt mùng. và để tấn công con mồi hay tự về bản năng của loài rắn được di truyền bằng cách co mình lại và phóng nhanh, mạnh ra phía trước để đớp con mồi. Dinodon meridionale cũng vậy nó được xem là ông vua của tốc độ khi nó xuất chiêu một cách khó lường.

Rắn sọc quan Elaphe mandarina. Tạo hóa đã ban tặng cho loài rắn sọc quan này một sắc màu và những hoa văn đẹp nhất trong họ hang nhà rắn ở nước ta. Loài rắn không nọc độc này có đầu không phân biệt rõ với cổ. Lưng màu hồng điều, chính giữa cổ và lưng có một dãy hình quả trám mầu đen, ở giữa có vết màu vàng nằm ngang. Có một vết màu xám đen chạy ngang qua mõm, một vết thứ hai chạy ngang đỉnh đầu qua hai mắt, một vết thứ ba làm thành hình L ở gáy. Bụng màu vàng có những vết to màu xám đen nằm ngang so le với nhau. Sống ở trong rừng bên bờ suối hoặc trong bãi cỏ trên đồi, núi, thức ăn chủ yếu là loài gặm nhấm, thằn lằn. Đẻ khoảng 5 - 10 trứng. Trứng thuôn dài có vỏ dai màu trắng. Vì màu sắc rực rỡ khiến chúng bị khai thác, săn bắt đến cạn kiệt phục vụ cho nhu cầu nuôi cảnh và xuất khẩu. Hiện nay loài này đã được đưa vào sách đỏ nhằm bảo vệ sự tồn tại của chúng trong hoang dã.

Rắn hổ xiên mắt Pseudoxenodon macrops. Kẻ ngụy trang và lừa đảo nhất trong các loài rắn ở Việt Nam. Rắn hổ xiên mắt khi bị đe dọa, loài rắn vô hại này ngóc đầu, cổ lên và phình cổ nó ra để bắt chước dáng vẻ của rắn hổ mang bành Naja naja hù đoạ kẻ thù. Đầu rắn khác biệt; mắt to với đồng tử tròn. Thân hình trụ có vảy gồ lên. Có một vạch màu đen trên cổ hình chữ V và đỉnh ở về phía đầu. Đầu và thân màu nâu chuyển sang xám. Có những đốm tròn màu vàng nhạt hoặc đỏ nhạt dọc theo mép bụng và các đốm tròn đen hai bên thân. Rắn hổ xiên mắt thường sống ở trong rừng rậm gần các dòng suối và ở độ cao khoảng 150 đến 200m so với mực nước biển. Thức ăn chủ yếu của loài này là ếch, nhái. Mỗi lứa đẻ khoảng 10 trứng.

Rắn hai đầu Calamaria septentrionalis. Có phần đầu và phần đuôi rất giống nhau, hoa văn trên cơ thể của nó được tạo hoá trang điểm hết sức hài hoà, đây chính là vũ khí tối thượng để thoát thân của loài rắn này. Khi bị kẻ thù tấn công chúng khó có thể phân biệt được, đâu là đầu và đâu là đuôi vào thời điểm bóng đêm đã bao trùm trên các khu rừng nên cơ hội trốn thoát của chúng rất lớn. Loài này thường sống chui rúc dưới các thảm mục thực vật và thức ăn của chúng là các loài côn trùng đất như kiến, mối non béo ngậy. Trong bóng đêm sự phản chiếu của các lớp vẩy màu bởi ảnh đèn flash càng làm nó nổi bật nhưng dưới ánh sáng ban ngày màu sắc của chúng chỉ là một xám xịt.

Rắn lục jerdoni Protobothrops jerdonii. Những chiếc vảy màu vàng rực rỡ được xắp xếp rất chi tiết tạo thành những vòng hoa văn khép kín và nổi bật trên nền vảy đen nhánh. Loài rắn chậm chạp, lặng lẽ trong bóng đêm mịt mùng các khu rừng thường xanh núi cao nơi nóc nhà của Việt Nam Dãy núi Hoàng Liên Sơn. Nhưng chỉ một cú đớp của loài rắn độc này cũng có thể giết chết bất cứ loài động vật nào lớn hơn nó gấp nhiều lần. Nọc độc của nó sẽ tấn công các tế bào trong cơ thể gây phù nề, hoại tử nếu không kịp chữa trị.

Rắn rồng đầu đen Sibynophis collaris. Lẩn trốn, tẩu vi thượng sách khi gặp kẻ thù là phương pháp hữu hiệu nhất của loài rắn nhỏ bé và nhút nhát này. Mặc dù là loài hoạt động, kiếm ăn ban ngày nhưng thức ăn của loài này được biết đến chỉ là các những con mối sữa béo ngậy trong các thảm mục thực vật. Đôi khi gặp những loài thằn lằn Sphenomorphus, nó cũng thị uy một cách mạnh mẽ mặc dù biết rằng sức mình có hạn. Đây là loài rắn khó có cơ hội được gặp trong tự nhiên đối với ngay cả những nhà nghiên cứu vì chúng ít khi thoát ra khỏi lớp thảm mục thực vật dày đặc trong các khu rừng thường xanh, vì không muốn mình làm miếng mồi ngon cho kẻ khác.

Rắn dẻ Dryocalamus davisoni. Thoạt nhìn bạn rất dễ nhầm loài rắn chuyên leo cây này với loài rắn Cạp nia nam Bungarus candidus cực độc, thường sống ở các thảm thực vật nhờ khả năng bắt trước tài tình đến từng chi tiết nhỏ của loài rắn được xem như vô hại này. Nhưng nếu không phải là chuyên gia về rắn, bạn không được xem thường khi chưa biết chắc chúng có phải là Rắn dẻ Dryocalamus davisoni hay không, trước khi có ý định chụp hình. Nơi thích hợp nhất cho nó kiếm ăn và lẩn trốn là những bọng cây khô bị bóp chết bởi loài đa bóp cổ hay các cây si già lâu năm bên bờ suối.