Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 100.000 người chết do các bệnh ung thư có liên quan đến amiăng (loại quặng có thể kéo thành sợi), hội chứng của nó có thể kéo dài từ 10, 20, hoặc 30 năm trước khi phát bệnh.
Amiăng là vật liệu không an toàn cho sức khỏe. Vì tiện dụng, giá thành rẻ, phù hợp với nhiều điều kiện địa hình nên tấm lợp amiăng vẫn được sử dụng khá phổ biến.
Làm thế nào để chung sống an toàn với vật liệu chứa amiăng?
Nguy hiểm của amiăng
Một trong những ứng dụng rộng rãi nhất của amiăng trong ngành xây dựng là việc tạo ra các tấm xi măng sợi để lợp mái, mà chúng ta thường gọi là Phibroximang, hay tôn xi măng amiăng.
Do đặc tính chịu nhiệt và chống cháy, amiăng đã được thêm vào nhiều sản phẩm lợp mái, bao gồm cả ngói. Tấm xi măng sợi không chỉ chứa amiăng. Chúng phần lớn được làm từ xi măng. Theo các nhà sản xuất, tấm xi măng sợi thường được làm từ 10 - 15% amiăng.
Ứng dụng rộng rãi nhất của amiăng trong ngành xây dựng là việc tạo ra các tấm xi măng sợi để lợp mái.
Cách phổ biến nhất để sợi amiăng xâm nhập vào cơ thể là qua đường thở. Trên thực tế, vật liệu chứa amiăng thường không được coi là có hại trừ khi nó thải bụi hoặc sợi vào không khí nơi chúng có thể được hít vào hoặc ăn vào.
Nhiều chất xơ sẽ bị mắc kẹt trong màng nhầy của mũi và cổ họng, nơi chúng có thể được loại bỏ, nhưng một số có thể đi sâu vào phổi, hoặc nếu nuốt phải vào đường tiêu hóa. Một khi chúng bị mắc kẹt trong cơ thể, các chất xơ có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe.
Amiăng nguy hiểm nhất khi nó bị bở. Thuật ngữ “bở” có nghĩa là amiăng dễ dàng bị vỡ vụn bằng tay, giải phóng các sợi vào không khí. Amiăng thường bị “bở” sau khi tấm lợp sử dụng được một số năm, bị mưa, gió và rêu phong làm cho mục lớp xi măng bảo vệ.
Sự hư hỏng và suy giảm chất lượng sẽ làm tăng độ bở của vật liệu chứa amiăng. Hư hỏng do nước, rung lắc liên tục, lão hóa và tác động vật lý như khoan, mài, đánh bóng, cắt, cưa hoặc va đập có thể làm vỡ các vật liệu làm cho khả năng giải phóng sợi dễ dàng hơn.
Gạch trần, gạch lát nền có chứa amiăng, các lớp cách nhiệt, cách âm, ván lợp, cửa chống cháy, nhất là các tấm lợp… sẽ không giải phóng sợi amiăng trừ khi chúng bị xáo trộn hoặc hư hỏng như trên đã nói.
Ví dụ, nếu tấm lát trần bằng amiăng bị khoan hoặc bị vỡ, nó có thể giải phóng các sợi vào không khí. Nếu nó được để yên và không bị xáo trộn, nó sẽ không làm tung các sợi amiăng ra, nhưng trường hợp này, trong thực tế rất khó xảy ra, ví dụ như khi tấm lợp sử dụng lâu dài.
Hiện tại, chưa có quyết định nào yêu cầu phải dỡ bỏ các mái nhà amiăng, vì vậy, quyết định là tùy thuộc vào cộng đồng. Rõ ràng, sẽ cần phải tính đến chi phí loại bỏ và thay thế.
Cho nên, đối với những mái nhà còn mới, không nhất thiết phải dỡ bỏ, mà có thể sống chung cùng nó, với điều kiện phải có những giải pháp an toàn. Nhưng với mái nhà đã bị phong hóa, nguy cơ xuống cấp lớn, có thể khiến gia đình và hàng xóm của nhà có amiăng sẽ tiếp xúc với sợi amiăng có hại.
Về mặt lý thuyết, trong tấm lợp, vật liệu amiăng được trộn với xi măng nên được giữ chặt, chúng không gây ra mối đe dọa tương tự như vật liệu dễ vỡ đối với sức khỏe con người. Tuy nhiên, nếu các tấm lợp này bị vỡ, ăn mòn, bị xáo trộn, hư hỏng, giảm chất lượng hoặc đứt gãy, chúng có thể giải phóng các sợi độc hại vào không khí và trở nên nguy hiểm.
Sự ăn mòn của các sản phẩm có chứa amiăng do thời tiết (mưa, nắng, gió, bão hoặc sương giá, gây ra sự thay đổi lớp xi măng bao quanh sợi amiăng theo thời gian) có thể gây ra sự giải phóng sợi trong vòng 15 năm.
Sống chung an toàn với amiăng
Khi sống cùng với vật liệu có chứa amiăng chưa thay thế được, cần kiểm tra thường xuyên, tìm các dấu hiệu hao mòn hoặc hư hỏng như rách, trầy xước hoặc hư hỏng do nước.
Nếu vật liệu chứa amiăng bị hư hỏng nhiều hơn mức độ nhẹ, hoặc nếu chuẩn bị sửa chữa nhà mà có thể làm xáo trộn nó, thì cần phải hết sức cẩn thận và tiếp xúc với nó theo đúng các quy định an toàn.
Khi vật liệu chứa amiăng bị hư hỏng, cần giữ các hoạt động xung quanh nó ở mức tối thiểu. Thực hiện mọi biện pháp phòng ngừa để tránh làm hỏng vật liệu amiăng. Với bất kỳ loại sửa chữa nào, phải giữ amiăng ở nguyên vị trí.
Việc sửa chữa thường rẻ hơn so với loại bỏ, nhưng nó có thể khiến việc loại bỏ amiăng sau này, chắc chắn sẽ phải làm, khó khăn hơn và tốn kém hơn. Việc sửa chữa lớn chỉ được thực hiện bởi các đơn vị chuyên dụng nắm được các phương pháp xử lý an toàn amiăng.
Trước khi tiến hành sửa chữa nhỏ, phải bảo đảm tuân theo tất cả các biện pháp phòng ngừa được nêu ở trên. Luôn làm ướt vật liệu amiăng bằng cách sử dụng nước phun sương mịn có chứa vài giọt chất tẩy rửa.
Các khu vực có vật liệu cách nhiệt có thể được che phủ bằng cách quấn một loại vải đặc biệt, chẳng hạn như vải thủy tinh có thể uốn lại, xung quanh nó. Các sản phẩm này có sẵn tại các cửa hàng.
Việc làm này là tốt nhất, đảm bảo an toàn nhất, trong điều kiện kinh tế có thể. Chúng ta nên thay thế các vật liệu có chứa amiang bằng các vật liệu khác, như: Mái tôn, mái vật liệu sọi PVA, các ống thép… Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều vật liệu thay thế vừa bền, tốt, không ảnh hưởng đến sức khỏe và giá cả hợp lý.
Những việc không nên làm với vật liệu chứa amiăng còn có trong nhà: Không quét bụi, quét hoặc hút bụi các mảnh vụn có thể chứa amiăng. Không cưa, cát, cạo hoặc khoan lỗ trên mặt vật liệu amiăng. Không sử dụng giấy ráp, bàn chải sắt hoặc các vật cứng để loại bỏ các chỗ nhám trên bề mặt vật liệu có amiăng.
Không bao giờ sử dụng bộ gạt điện trên sàn khô. Không chà nhám hoặc cố làm phẳng sàn bằng amiăng hoặc lớp nền của nó. Khi cần thay thế sàn amiăng, hãy lắp tấm phủ sàn mới lên trên nếu có thể. Tránh tiếp xúc với các vật liệu amiăng đã bị gẫy, vỡ.
Thực hiện mọi biện pháp phòng ngừa để không làm hỏng bất kỳ vật liệu nào có thể chứa amiăng. Chỉ thuê các đơn vị được đào tạo để kiểm tra, thử nghiệm, sửa chữa hoặc loại bỏ amiăng.
Amiăng là một khoáng chất độc hại và nguy hiểm. Amiăng ở mọi dạng tự nhiên, kể cả amiăng trắng, là chất có hoạt tính gây ung thư đã được chứng minh ở động vật và người, có khả năng gây ung thư phổi, màng bụng, màng phổi, dạ dày và các cơ quan khác tiếp xúc với hạt amiăng.
Tạm thời khi chưa phải thay thế, có thể sống chung với vật liệu có chưa amiăng, nếu như nó chưa cũ (trước 15 năm), nhưng phải hết sức thận trọng.
Để giảm nguy cơ mắc các bệnh ung thư, nên loại bỏ các vật liệu có chứa amiăng, nếu tạm thời chưa có điều kiện, hãy bảo vệ nó bằng sơn phủ hay lớp màng polyetylen tránh hư hỏng gây phát tán bụi.