Khi nhìn hình ảnh các phi hành gia trôi trong Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), bạn có thể thấy diện mạo của họ có chút khác thường. Đúng là tóc của họ đang dựng đứng lên, nhưng vẫn còn một thứ khác - một thứ mà bạn sẽ chẳng đưa tay lên sờ được. Nếu nhìn cận cảnh khuôn mặt họ, bạn sẽ thấy các mạch máu đang phồng lên ở cổ hoặc mặt. Nguyên nhân ư? Vì trọng lực đấy. Chính xác hơn là vì không có trọng lực.
Cơ thể chúng ta đã tiến hóa để thích nghi với trọng lực của Trái đất, do đó những hoạt động bình thường như đi siêu thị hay chơi với thú cưng sẽ giúp những chức năng trong cơ thể của chúng ta được duy trì một cách khỏe mạnh, như một chiếc xe được tra dầu định kỳ vậy. Khi đặt cơ thể vào môi trường vi trọng lực, mọi thứ sẽ thay đổi. Theo NASA, khi không có trọng lực như bình thường, cơ thể chúng ta không bị tác động bởi ngoại lực, do đó hệ thống tim và mạch máu bắt đầu trở nên… “lười nhác”.
Trên Trái đất, trọng lực kéo máu và các dịch cơ thể khác xuống dưới bụng và chân. Đó là lý do vì sao khi đứng lâu, chân và mắt cá sẽ phồng lên. Nhưng vì trong không gian không có trọng lực đó - dù là nhân tạo hay tự nhiên - máu thay vì đi xuống sẽ bị đẩy lên ngực và đầu. Sự dịch chuyển của dịch cơ thể khiến tim và các mạch máu nhận được dòng máu thấp hơn thông thường, từ đó dẫn đến tình trạng phồng mạch máu ở các phi hành gia.
Kiểm tra sức khỏe mỗi ngày là hoạt động không thể bỏ qua đối với các phi hành gia trên ISS.
Tình trạng phi trọng lực tác động đáng kể đến cơ thể và hệ tuần hoàn. NASA và các cơ quan hàng không vũ trụ khác trên toàn thế giới đã dành rất nhiều thời gian và nỗ lực nghiên cứu về những hệ quả của phi trọng lực, nhằm khắc phục những ảnh hưởng mà việc sống trong không gian có thể gây ra cho cơ thể con người.
Theo NASA, máu trong ngực và đầu có thể dẫn đến những hiệu ứng tiêu cực cho sức khỏe, ví dụ như mất thính giác, tăng áp lực não dẫn đến phù não, và biến dạng cầu mắt (hay Hội chứng Thần kinh - mắt liên quan du hành không gian, SANS). Tình trạng thiếu trọng lực còn khiến cơ bắp bị teo đi, và hình dạng trái tim bị thay đổi từ hình oval sang hình cầu.
Khi các phi hành gia trở về Trái đất, máu và dịch cơ thể được kéo xuống bụng và chân như trước. Sự dịch chuyển này, cùng những thay đổi khác đối với cơ thể, khiến cơ thể khó kiểm soát được sự sụt giảm huyết áp. Do đó, một số phi hành gia sẽ bị choáng và đôi lúc là ngất đi - một tình trạng gọi là “hạ huyết áp ở tư thế đứng”.
Cơ thể chúng ta là một kỳ quan, khi mà nó có thể thích nghi với bất kỳ môi trường nào. Dẫu vậy, không gian rõ ràng không phải là một môi trường thực sự thân thiện với con người!