Bệnh đau nửa đầu mãn tính gây khó chịu và làm giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh. Vậy bệnh đau nửa đầu là gì, nguyên nhân và cách điều trị bệnh đau nửa đầu như nào?
Những điều cần biết về bệnh đau nửa đầu
Kiểu đau nửa đầu thường gây cảm giác dao động mạnh trong óc, phổ biến là một bên nhưng cũng có khi cả hai bên đầu. Những người bị nhức đầu kiểu này thường buồn nôn, có khi nôn hoặc không và khá nhạy cảm với ánh sáng mạnh cùng tiếng ồn. Nguyên nhân của đau nửa đầu là do thành mạch máu và các tế bào thần kinh xung quanh não bị sưng tấy.
Cách điều trị: Hầu hết những người bị đau nửa đầu kiểu này thường chỉ muốn tìm một chỗ yên tĩnh và tối để nằm.
Với cơn đau cấp tính thì uống Ibuprofen, aspirin, acetaminophen có thể phát huy tác dụng. Tuy nhiên đa phần phải dùng tới thuốc đặc trị.
Cũng có một số loại thuốc khác có thể phòng ngừa chứng đau nửa đầu như thuốc chống tai biến, thuốc chống trầm cảm và thuốc điều trị huyết áp.
Ngoài ra, cũng nên đi kiểm tra tim để điều trị bệnh tận gốc nếu đúng là có liên quan.
Hiểu thêm về bệnh đau nửa đầu
Bệnh đau nửa đầu rất khó chịu, thường đi kèm với buồn nôn và hay tái phát. Những dấu hiệu báo trước khi cơn đau nửa đầu tấn công như mạch đập nhanh, hoa mắt,… TS-BS Phương Thảo (Khoa Nội Thần kinh – Bệnh viện ND Gia Định, TP.HCM) sẽ giúp độc giả hiểu rõ thêm về căn bệnh này.
Bệnh đau nửa đầu thường gặp ở phụ nữ nhiều hơn nam giới.
Bệnh đau nửa đầu thường gặp ở phụ nữ
Đau nửa đầu là một trường hợp đặc biệt thuộc nhóm đau đầu mãn tính, hiện nay trên thế giới cũng như ở nước ta thường gọi là đau đầu Migraine. Về cơ chế bệnh được xếp vào nhóm đau đầu do nguyên nhân mạch máu não. Như có sự co giãn bất thường của hệ thống mạch máu não một bên.
Bệnh đau nửa đầu thường gặp ở phụ nữ nhiều hơn nam giới, nhất là nữ giới trong công sở tỷ lệ 2/1. Về cơ chế gây bệnh giữa nam và nữ có sự khác nhau rõ rệt. Đau nửa đầu thường gặp ở phụ nữ dưới 45 tuổi, hiếm gặp ở tuổi già và trẻ em. Hiện nay chưa có số liệu thống kê chính xác về tỷ lệ mắc bệnh này trên thế giới.
Tuy nhiên nghiên cứu của các nhà Thần kinh học của Mỹ cho thấy khoảng 15 – 20 phụ nữ tuổi dưới 45 thường có một người mắc bệnh, chiếm tỷ lệ từ 5 – 6,7%. Riêng ở Việt Nam chưa có số liệu chính xác. Mặc dù vậy, qua thực hành lâm sàng thì đây cũng là bệnh thường gặp trong bệnh lý thần kinh ở các nước Châu Á cũng như ở Việt Nam.
Đau nửa đầu biểu hiện trên lâm sàng thường xảy ra từng cơn với tính chất: Cơn đau nửa đầu kéo dài từ 4 – 72 giờ, có thể lần lượt đổi bên (không cố định bên nào), có hiện tượng mạch đập mạnh ở vùng thái dương. Mức độ đau có thể vừa hoặc dữ dội tùy theo từng bệnh nhân và đau tăng lên khi gắng sức và có triệu chứng nôn hoặc buồn nôn, sợ ánh sáng, sợ tiếng động.
Đây là trường hợp đau nửa đầu điển hình. Ngoài ra, còn gặp một một số đau không giống ai: Đau nửa đầu kèm theo mất ý thức, liệt mặt, liệt nửa người giống như triệu chứng của tai biến mạch máu não, rối loạn thị lực. Đây là bệnh có liên quan đến tiền sử gia đình. Nhưng hiện nay các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra được yếu tố di truyền nào liên quan đến bệnh này.
Phát hiện bệnh
Đau nửa đầu là loại bệnh không nguy hiểm đến tính mạng ngoại trừ các thể đặc biệt như biến chứng thần kinh. Mặc dầu vậy, những cơn đau nửa đầu dữ dội kéo dài làm ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả công việc cũng như chất lượng cuộc sống.
Đau nửa đầu là một trường hợp đặc biệt thuộc nhóm đau đầu mãn tính.
Việc phát hiện và điều trị kịp thời là cần thiết vì hạn chế được các cơn đau gây khó chịu, lo lắng và hoảng hốt. Một điều cần chú ý khi điều trị đau nửa đầu là cần phải loại trừ các triệu chứng đau thuộc bệnh lý vùng hàm mặt như: Đau nửa mặt, (đau dây thần kinh số 5), sâu răng, và các bệnh lý khác của hàm mặt.
Các bệnh lý vùng tai mũi họng như viêm tai giữa, viêm tai xương chủm, và một số đau đầu có tính chất khu trú rất nguy hiểm như: U não, dị dạng mạch não… Các loại đau này thường kéo dài liên tục và không thành cơn như đau nửa đầu.
Việc điều trị bệnh này chia thành 2 bước chính: Điều trị cắt cơn đau khi đang có cơn đau, thường dùng thuốc Tartrate rgotamine dùng dạng viên uống hoặc dùng dạng tiêm và cần dùng ở giai đoạn sớm mới có tác dụng tốt.
Tuy nhiên không được dùng quá liều vì thuốc có thể dẫn đến hoại tử đầu chi, không được dùng cho phụ nữ đang có thai hoặc đang có kinh nguyệt, cũng như trường hợp nhiễm trùng nặng. Bắt buộc phải hỏi ý kiến bác sĩ thần kinh trước khi dùng. Điều trị nên được chỉ định khi tần suất các cơn đau dày, ít nhất có 3 cơn mỗi tháng. Thời gian điều trị ít nhất là 2 – 3 tháng kể cả khi không có cơn đau để tránh tái phát.
Phòng chống bệnh đau nửa đầu
Những người bị đau nửa đầu nên tránh dùng các chất kích thích như: rượu bia, thuốc lá, cà phê… tránh thức đêm và nhữg căng thẳng về tinh thần trong cuộc sống. Tập thể dục dưỡng sinh thường xuyên cũng có thể giảm được các triệu chứng. Chế độ ăn uống bình thường không ảnh hưởng đến bệnh này. Vì thế không cần kiêng khem quá với các loại thực phẩm thông thường.
Không nên tự ý điều trị khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên khi lên cơn đau dữ dội mà không kịp đi khám, có thể dùng tạm các nhóm thuốc giảm đau thông thường như: Alaxan, Miloxicam… để tạm thời làm giảm cơn đau và cần chú ý đến các tác dụng phụ do thuốc gây ra.
Điều trị bệnh đau nửa đầu
Để điều trị chứng đau nửa đầu có thể dùng thuốc: ergotamine, sumatriptan và rizatriptan. Ngoài ra có thể dùng các loại thuốc ngăn ngừa để giảm tần số cơn đau nửa đầu. Thuốc giảm đau thường được dùng khi bắt đầu cơn đau gồm: aspirin, acetaminophen.
Giải pháp điều trị bệnh đau nửa đầu
Những người bị đau nửa đầu nên tránh dùng các chất kích thích như: rượu bia, thuốc lá, cà phê.
Đau nửa đầu (hay còn gọi là migraine) được xếp vào một trong những bệnh đặc biệt, chiếm khoảng 10% dân số, trong đó bệnh nhân nữ gấp 3 lần bệnh nhân nam; người trẻ mắc nhiều hơn. Cơn đau thường đến từ từ, nhưng mỗi lúc một nặng thêm, nối tiếp từ cơn này đến cơn khác khiến người bệnh có cảm giác đầu muốn nổ tung. Cơn kéo dài 2-4 giờ, nhưng cá biệt có thể kéo dài vài ngày, khu trú ở một nửa đầu, đau giật giật theo nhịp mạch đập. Cùng với những cơn đau là cảm giác buồn nôn, nôn, sợ tiếng động và ánh sáng… Đó là các cảm giác không bao giờ có thể quên đối với những người từng bị cơn đau nửa đầu hành hạ.
Triệu chứng của bệnh đau nửa đầu
Tùy cơ địa mà mức độ cũng như thời gian đau của mỗi người khác nhau, nhưng tựu chung, bệnh đau nửa đầu có các triệu chứng rất điển hình: đau mạnh ở một hay cả hai bên đầu, cứng cơ cổ, nhạy cảm với âm thanh và ánh sáng, buồn nôn và nôn, mệt mỏi và dễ cáu kỉnh, tăng số lần đi tiểu và tiêu chảy. Một số trường hợp đau nặng còn bị ảo giác như thấy các đường ziczăc và ánh sáng loá.
Theo bác sĩ Trang, khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện quận Thủ Đức cho biết, người bệnh cần đi khám ngay tại các cơ sở y tế có chuyên khoa thần kinh, nếu có bất kỳ dấu hiệu nào, như:
- Một cơn đau đầu đột ngột, dữ dội như sấm sét.
- Đau đầu kèm với sốt, cứng cổ, rối loạn tâm thần, co giật, nhìn đôi, yếu, tê tay chân hoặc nói khó.
- Đau đầu sau chấn thương vùng đầu hoặc cổ.
- Đau đầu nặng hơn sau khi ho, gắng sức, căng thẳng hoặc cử động đột ngột.
Nguyên nhân gây bệnh đau nửa đầu: Khi lượng máu lên não tự nhiên ít đi, não phản ứng lại với tình trạng thiếu ôxy này bằng cách gây ra đau. Ngoài thiếu ôxy, hậu quả của việc thiếu máu nêu trên làm cho một số mạch máu khác bị giãn nở và viêm tấy, gây ra đau đầu. Dù đã có vô số công trình nghiên cứu, nhưng cho đến nay y học vẫn chưa tìm được chính xác nguyên nhân gây bệnh. Người ta mới chỉ xác định được rằng, ngoài nguyên nhân vận máu lên não kém, bệnh đau nửa đầu còn có thể là do: các gene dị thường trong não truyền đi một tín hiệu bất thường; stress; sự thay đổi hormone thời kỳ kinh nguyệt, trưởng thành, mang thai và mãn kinh ở phụ nữ; thay đổi thời tiết hay độ cao; giấc ngủ thất thường (quá nhiều hay quá ít), sự gián đoạn của giấc ngủ thường ngày; mùi hương quá đậm, đèn quá sáng hay tiếng ồn quá mức; do rượu và một số chất trong thực phẩm… khiến mạch máu co rồi giãn (do tăng chất trung gian hóa học serotonin hoặc sự tích tụ ion canxi trong tế bào thần kinh) gây ra các cơn đau thắt nửa đầu.
Tác hại của chứng đau nửa đầu
Những người bị đau nửa đầu không chỉ bị cơn đau hành hạ, mà lâu ngày, chứng bệnh còn dẫn đến những hậu quả nguy hại khác cho sức khoẻ, như:
- Trầm cảm: Do là bệnh liên quan đến hệ thần kinh, nên lâu ngày bệnh nhân đau nửa đầu dễ bị trầm cảm hoặc cáu gắt. Những bệnh nhân có kèm thêm chứng mất ngủ, ăn uống không điều độ; đến kỳ kinh nguyệt… càng dễ thấy sự thay đổi tính tình.
- Nguy cơ đột quỵ: Nguy cơ bị đột quỵ ở những người bị chứng đau nửa đầu cao gấp 2,16 lần so với những người không bị. Đặc biệt, những phụ nữ bị đau nửa đầu dùng thuốc tránh thai có nguy cơ tăng gấp 8 lần so với những người không dùng thuốc.
- Ảnh hưởng đến thị giác: Chứng đau nửa đầu ảnh hưởng rất lớn đến thị giác. Điều này rất rõ rệt ở tuổi trung niên. Do có vấn đề bất thường trong việc vận chuyển máu lên não, nên mắt của những người bị đau nửa đầu dễ bị suy thoái võng mạc, dẫn đến mất thị lực và thậm chí mù vĩnh viễn.
Phương pháp điều trị bệnh đau nửa đầu hiện nay mới chỉ dừng lại ở điều trị triệu chứng.
- Dễ bị tiêu chảy: Cơn đau tác động tới các giác quan, nên đa số bệnh nhân đau nửa đầu rất nhạy cảm với tiếng ồn, ánh sáng hoặc một số mùi. Điều đó giải thích vì sao khi bị đau đầu nhiều người còn bị buồn nôn, nôn, hoặc có khi bị tiêu chảy…
Cách điều trị đau nửa đầu thế nào?
Do chưa tìm được nguyên nhân chính xác của bệnh nên phương pháp điều trị hiện nay mới chỉ dừng lại ở điều trị triệu chứng. Có nghĩa là bệnh nhân được dùng thuốc với hai mục đích: điều trị và dự phòng các cơn đau. Đối với các thể nhẹ hoặc vừa phải, cơn đau nhanh chấm dứt… bệnh nhân chỉ cần dùng các thuốc giảm đau thông thường không steroid như: aspirin, aidometacin, acetaminophen, ibuprofen, diclofenac, paracetamol… Trường hợp đau nặng, cường độ mạnh, cơn kéo dài… bệnh nhân sẽ được chỉ định dùng các thuốc có tác dụng hạ nhiệt, giảm đau, làm co các nhánh ở động mạch cảnh ngoài như: naproxen, gynergen.
Do chưa tìm được nguyên nhân chính xác của bệnh nên phương pháp điều trị hiện nay mới chỉ dừng lại ở điều trị triệu chứng. Có nghĩa là bệnh nhân được dùng thuốc với hai mục đích: điều trị và dự phòng các cơn đau. Đối với các thể nhẹ hoặc vừa phải, cơn đau nhanh chấm dứt… bệnh nhân chỉ cần dùng các thuốc giảm đau thông thường không steroid như aspirin, aidometacin, acetaminophen, ibuprofen, diclofenac, paracetamol… Trường hợp đau nặng, cường độ mạnh, cơn kéo dài… bệnh nhân sẽ được chỉ định dùng các thuốc có tác dụng hạ nhiệt, giảm đau, làm co các nhánh ở động mạch cảnh ngoài như naproxen, gynergen.
Đối với phụ nữ, liệu pháp hormone có thể giúp giảm cơn đau nửa đầu có liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt của họ.
Ngoài việc dùng thuốc, những người mắc bệnh đau nửa đầu cần hết sức lưu ý tới chế độ ăn uống và sinh hoạt.
Về chế độ ăn uống, bệnh nhân đặc biệt phải kiêng các thực phẩm có chất kích thích như: rượu, bia, trà, cà phê, thuốc lá, nước uống có ga, chocolate, phomat, xúc xích, dăm bông, mỳ chính, trái cây họ cam quýt… Nên ăn nhiều thực phẩm giàu magiê như cá, cây họ đậu, rau màu xanh sậm, vì thực phẩm này có thể giúp giảm bớt tần số đau. Không nên ăn quá nhiều và quá nhanh; không bao giờ được bỏ bữa sáng, vì nếu không bệnh sẽ nặng thêm. Mỗi bữa nên ăn một lượng thức ăn vừa phải và ăn thành nhiều bữa (3 – 4 giờ ăn một lần).
Người mắc bệnh đau đầu Migrain nên giữ tâm lý ổn định, tránh căng thẳng, mất ngủ. Đồng thời, tránh tiếp xúc với ánh sáng chói, âm thanh lớn và những mùi hương nồng nặc. Đặc biệt người bệnh không hoạt động gắng sức, gồm cả tình dục. Đồ uống có cồn, nhất là rượu vang, caffeine, thức ăn qúa mặn, khói thuốc lá, thuốc tránh thai... không tốt cho bệnh Migrain.