Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng hiện đang lưu giữ một bảo vật quốc gia vô cùng đặc biệt. Hiện vật này mỗi khi mang ra nước ngoài đều được mua bảo hiểm với giá trị gần 1 triệu USD.
Tìm ra bức tượng
Theo báo Tuổi trẻ, năm 1903, Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp (EFEO) do 2 nhà khảo cổ là ông L.Finot và H.Parmentier trong quá trình khảo sát tại thánh địa Mỹ Sơn, tỉnh Quảng Nam đã tìm thấy một bức tượng tại đền – tháp E5. Các nhà khảo cổ xác định rằng đây là bức tượng thần Ganesha thuộc nhóm E (theo cách phân nhóm của các nhà khảo cổ học người Pháp lúc bấy giờ).
Năm 1903, Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp (EFEO) đã tìm thấy một bức tượng thần Ganesha tại thánh địa Mỹ Sơn. (Ảnh: Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng)
Theo hồ sơ bảo vật quốc gia, tượng Ganesha này được làm bằng sa thạch xám xanh, cao 95cm, dài 48cm, và rộng 34cm. Nó được thể hiện trong tư thế đứng thẳng, hướng nhìn về phía trước, và có bốn tay. Hiện chỉ còn tay chính bên trái và tay phụ bên phải, hai tay còn lại đã bị gãy mất phần khuỷu và bàn tay. Tay trái chính cầm chén cạn, vòi nhúng vào trong chén, trong khi tay phải phụ cầm tràng hạt. Chiếc chén này là chén mật Modak, một chi tiết thường thấy ở những tượng thần voi có niên đại sớm.
Trong một bức ảnh vẽ từ năm 1909 của H.Parmentier, tay trái phụ cầm một chiếc rìu nhỏ, còn tay phải chính cầm một chùm lá cây mà loài voi vốn thích ăn. Chiếc rìu nhỏ là một chi tiết thường thấy ở những tượng thần voi có niên đại sớm. Chùm lá cây được các nhà nghiên cứu nghệ thuật cho rằng đây là đặc trưng của những tác phẩm có niên đại sớm khi thể hiện tượng Ganesha ở khu vực Đông Nam Á.
Theo hồ sơ bảo vật quốc gia, tượng Ganesha này được làm bằng sa thạch xám xanh, cao 95 cm, dài 48 cm, và rộng 34 cm. (Ảnh: Báo Lao động).
Sau đó, bức tượng này đã được đưa về Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng vào năm 1918. Nó đã trở thành một trong những hiện vật quan trọng minh chứng cho sự du nhập sớm của Ấn Độ giáo vào vương quốc Chăm Pa.
Ý nghĩa và tầm quan trọng của bức tượng
Thần Ganesha trong Ấn Độ giáo là một vị thần quan trọng và được tôn thờ rộng rãi. Có nhiều câu chuyện về sự ra đời của thần Ganesha. Một trong những câu chuyện phổ biến nhất kể rằng Mẹ Parvati, vợ của Thần Shiva, đã tạo ra Ganesha từ tảo khí của cơ thể mình. Khi Shiva trở về và muốn vào trong, Ganesha đã ngăn cản anh ta. Shiva không nhận ra Ganesha và đã chặt đầu của cậu bé. Sau đó, khi Parvati biết điều này, cô đã yêu cầu Shiva đặt một đầu mới cho Ganesha. Shiva đã chọn đầu voi, và từ đó Ganesha có hình dáng độc đáo này.
Ganesha được coi là vị thần của sự thông minh, tri thức và may mắn. Đầu voi của Ganesha được cho là biểu tượng của khả năng loại bỏ trở ngại và vượt qua khó khăn. Đây là lý do tại sao người dân thường thờ Ganesha trước khi bắt đầu bất kỳ việc gì mới.
Ganesha còn được xem như một vị thần bảo vệ, ngăn chặn tai họa và mang lại may mắn. Đầu voi của cậu ấy được cho là có khả năng nhìn thấy xa và nghe thấy tốt, giúp bảo vệ và đảm bảo an toàn cho con người.
Tượng Ganesha tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng là hiện vật minh chứng quan trọng cho sự du nhập sớm của Ấn Độ giáo vào vương quốc Chăm Pa. (Ảnh: Báo Lao động).
Ganesha thường được miêu tả vui vẻ, thân thiện và hài hước. Hình ảnh đầu voi cũng thể hiện sự đa dạng và sáng tạo trong văn hóa và tín ngưỡng Ấn Độ.
Tóm lại, hình dáng độc đáo của Ganesha với đầu voi là một phần quan trọng của tín ngưỡng và văn hóa Ấn Độ, và nó mang theo nhiều ý nghĩa và giá trị tâm linh.
Thông tin từ báo Công an nhân dân, bức tượng mang những nét đặc trưng về phong cách Tháp Mẫm, khoảng thế kỷ XII – XIII, trong tiến trình phát triển của nền nghệ thuật điêu khắc Champa. Ngoài ra, tượng Ganesha tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng là hiện vật minh chứng quan trọng cho sự du nhập sớm của Ấn Độ giáo vào vương quốc Chăm Pa. Đây là các hiện vật gốc độc bản, có hình thức độc đáo và giá trị đặc biệt tiêu biểu cho nền nghệ thuật tôn giáo của Champa qua các thời đại.
Bảo vật quốc gia được bảo hiểm triệu đô
Ngày 31/12/2020, tượng Genesha đã được Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định công nhận bảo vật quốc gia đợt 9. Không chỉ có giá trị văn hóa và tâm linh, bức tượng thần Genesha thường được được các bảo tàng danh tiếng trên thế giới mượn về để trưng bày trong các cuộc triển lãm quy mô lớn. Mỗi lần mang ra nước ngoài, bảo vật quốc gia này đều được mua bảo hiểm với giá trị gần 1 triệu USD. Điều này đã thể hiện giá trị đặc biệt của bức tượng này.
Năm 2005, hiện vật này được đem sang Pháp triển lãm tại Bảo tàng Quốc gia nghệ thuật châu Á Guimet, Paris với giá trị bảo hiểm là 800.000 USD (gần 24 tỷ đồng theo tỷ giá hiện tại) theo cam kết hợp đồng bảo hiểm của phía Pháp. Năm 2014, hiện vật được đem sang Mỹ triển lãm tại Bảo tàng Metropolitan, New York với giá trị bảo hiểm 800.000 USD (gần 24 tỷ đồng theo tỷ giá hiện tại) theo cam kết bảo hiểm của phía Mỹ.
Tượng Genesha đã được Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định công nhận là bảo vật quốc gia. (Ảnh: Báo Người Lao động).
Với sự kết hợp giữa huyền thoại, ý nghĩa và giá trị văn hóa, tượng Ganesha tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là một phần của di sản văn hóa Chăm Pa. Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng (quận Hải Châu) đang lưu giữ, trưng bày 6 Bảo vật Quốc gia cùng hơn 2.000 hiện vật lớn nhỏ của nền văn hóa Chămpa.