Lịch sử loài người được mã hóa trong bộ gene của loài chấy rận, giúp các nhà nghiên cứu thấy được những khía cạnh ẩn trong quá trình tiến hóa của nhân loại.
Những manh mối về quá trình tiến hóa của nhân loại thường đến từ các hóa thạch do tổ tiên để lại, cũng như dấu vết phân tử được mã hóa bên trong bộ gene loài người. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu đang lần theo con đường khác: khai thác chứng cứ từ chấy rận hút máu, theo NBC News.
Chấy rận duy trì sự liên hệ gần gũi với loài người qua nhiều thiên niên kỷ. Bất chấp mọi nỗ lực xua đuổi của loài người, loài ký sinh này vẫn tồn tại sau bao nhiêu năm, trở thành kho tàng thông tin đầy hứa hẹn cho những ai muốn biết thêm về sự tiến hóa và lịch sử nhân loại. Đó là phát biểu của David Reed, phụ trách mảng động vật hữu nhũ tại Viện Bảo tàng lịch sử tự nhiên Florida (Mỹ), tại hội nghị Science Writers 2013 vừa diễn ra. Chẳng hạn, các dấu vết thu thập được từ chấy rận cho thấy người hiện đại từng qua lại với người Neanderthals, và con người có thể đã làm ra trang phục trước khi rời khỏi châu Phi.
Giới chuyên gia tìm được hướng nghiên cứu mới để tìm hiểu lịch sử loài người - (Ảnh: Daviddarling.info)
Loài ăn bám này trở thành công cụ theo dõi tuyệt hảo đối với quá trình tiến hóa của vật chủ. Chúng dành trọn đời đeo bám nạn nhân, dễ dàng bỏ mạng nếu rơi khỏi vật chủ và thường có thói quen sống ký sinh trên một loài duy nhất. Tuy nhiên, con người là vật chủ bất thường, có thể cung cấp môi trường cho hơn một loài chấy rận.
Thông qua phân tích gene, Reed và đồng sự xác định được rằng cách đây hơn 3 triệu năm, loài rận mu ở người có nguồn gốc từ rận trên khỉ đột. Phát hiện này cho thấy con người và khỉ đột lúc đó ắt hẳn đã chung sống trong môi trường gần gũi. Đây là thông tin rất quan trọng, do hóa thạch khỉ đột vào thời gian đó hầu như không tồn tại. Chuyên gia Reed và đồng sự cũng phân tích quá trình tách ra của chấy đầu và rận quần áo để xác định thời điểm con người bắt đầu biết mặc đồ giữ ấm cơ thể. Họ phát hiện rận quần áo đã rẽ nhánh khỏi chấy đầu vào khoảng 80.000 đến 170.000 năm trước đây. Điều này có nghĩa là con người đã sử dụng quần áo trước khi rời khỏi châu Phi.
Bộ gene của chấy rận còn có thể tiết lộ thông tin về những tương tác giữa các tổ tiên của người hiện đại với họ hàng đã tuyệt chủng. Các nhà nghiên cứu đã xác định 3 nhánh chính, gọi là nhánh A, B và C, dựa trên ADN của ty thể, tức trung tâm sản xuất năng lượng của tế bào trên loài chấy rận được thu thập khắp nơi. Sử dụng các biến thể ADN để nhìn ngược thời gian, các chuyên gia nhận thấy những nhóm này có chung một tổ tiên cách đây khoảng 2 triệu năm. Nhánh C lúc đó tách khỏi nhóm. Đến giai đoạn cách đây 700.000 đến 1 triệu năm, nhánh B lại tách khỏi A. Thời điểm của những lần tách nhóm, và sự phân bổ về địa lý của các nhóm này đã khiến các nhà nghiên cứu có cơ sở suy luận rằng nhánh C phát triển trên Người đứng thẳng (Homo erectus), còn B tiến hóa trên người Neanderthals.
Các chuyên gia đang tiếp tục nghiên cứu với hy vọng có thể hiểu thêm về lịch sử đã được mã hóa trong ADN chấy rận. Họ cũng áp dụng hướng tiếp cận này nhằm xác định cách con người đến được châu Mỹ.