Viên sỏi kết lại trong mật con chó có tên thuốc là cẩu bảo. Nó được dùng chữa các vấn đề về tiêu hóa do tỳ vị hư hàn như ăn vào không chịu được lại nôn ra, tắc nghẹn, ăn uống khó tiêu.
Hình dáng cẩu bảo trông giống như những viên đá trắng hơi phơn phớt xanh, có nhiều lớp xếp thành. Đây là loại sỏi kết lại của những con chó bị bị bệnh, kích thước 0,5-1 cm. Cẩu bảo vị mặn, tính ôn, vào kinh vị (dạ dày), có tác dụng giáng vị khí, khai thông đờm kết tụ.
Cẩu bảo chủ trị chữa chứng hay nôn sau ăn, nghẹn, khó tiêu. Liều dùng: 0,6-1,5 g. Người ăn vào bị nghẹn không nuốt được do huyết dịch suy kém thì không nên dùng.
Bài thuốc: Dùng 60 g uy linh tiên, trộn với 10 g muối giã nát hòa với một chén nước, gạn lọc bỏ bã đi rồi lấy nước uống mỗi ngày ba lần với 0,3 g cẩu bảo tán nhỏ, vài ba ngày sẽ khỏi.
Không chỉ chó mà các động vật khác như bò, ngựa cũng cung cấp thuốc chữa bệnh từ sỏi kết trong cơ thể chúng:
Sỏi mật bò
| Sỏi mật bò (Ảnh: SK & ĐS) |
Đông y gọi là ngưu hoàng, tây ngưu hoàng, tây hoàng; phần lớn hình trứng, có thể hình cầu, hình tròn, vuông hoặc hình tam giác, đường kính 0,6-3,3 cm. Mặt ngoài màu vàng kim hay vàng nâu, đậm nhạt không đều, trơn mịn, hơi bóng, có khi bên ngoài phủ một lớp màng mỏng màu đen bóng, có hòn mặt ngoài có vằn nứt, cũng có hòn mặt nhám không nhẵn. Ngưu hoàng thể nhẹ, chất xốp, giòn, tay ấn dễ dập, mặt vỡ màu vàng nâu hay màu vàng kim, đậm nhạt không đều, bóng láng, khoảng cách đều nhau thành lớp vân tròn sắp xếp đều. Mùi thơm thanh nhẹ, vị trước hơi đắng sau ngọt, cho vào mồm hương thơm thanh mát, tan dần, nuốt không dính răng. Ngưu hoàng mặt ngoài mịn bóng, trơn, không có màu trắng là loại tốt.
Ngưu hoàng có tác dụng thanh tâm, giải nhiệt, lợi đàm, trị co giật, khai khiếu, giải độc. Chủ trị: Các chứng nóng sốt, phát cuồng, mê man, điên giản, co giật; trẻ em bị chứng kinh phong co giật (sài giật), cổ họng, miệng lưỡi sinh mụn, ung nhọt, đinh độc.
Liều dùng: 0,2-0,4 g dưới dạng thuốc hoàn, thuốc tán. Dùng ngoài lượng vừa đủ.
Bài thuốc: Trân châu, ngưu hoàng đều 30 g tán mịn trộn đều, trị loét sưng đau cổ họng (dùng đắp chỗ đau).
Sỏi ruột ngựa
Mã bảo là tên gọi loại sỏi kết lại trong dạ dày hoặc ruột con ngựa. Khi giết ngựa, moi trong dạ dày, ruột thấy có sỏi thì lấy ra sửa sạch, phơi khô chỗ mát là được.
Mã bảo phần nhiều hình cầu, hình trứng hay hình tròn dẹt to nhỏ không đều. Có hòn nặng 2-2,5 kg, có hòn một vài trăm gam. Đường kính 6-20 cm. Mặt ngoài màu xanh trứng hoặc màu trắng gio, nhẵn, thường có vân nhỏ hỗn loạn hoặc lồi lõm, chất cứng, nặng. Mặt vỡ màu trắng gio nhưng có lớp vân đồng tâm mỗi lớp dày 0,3-1 cm, đồng thời có nhiều vân nhỏ chi chít màu đen gio, nháp, không phẳng, không mùi, vị nhạt.
Mã bảo vị ngọt, mặn, hơi đắng, có tác dụng trấn kinh (chống co giật), hóa nhiệt đàm, thanh can, não. Chủ trị: Chữa điên cuồng, kinh giản (động kinh), cầm nôn mửa. Liều dùng: 0,3-0,9 g. Nghiền thành bột cho uống. Nếu tạng can, đảm không có nhiệt tà, nhiệt đàm thì không nên dùng.
DS. Phạm Hinh