Gia vị thực chất là một phạm trù rất lớn, bao gồm đủ các nguyên liệu loài người từng khám phá được và vẫn đang tiếp tục tìm kiếm, phát triển từng ngày. Trong “vũ trụ” gia vị có những loại đặc biệt đắt và hiếm vì nguồn gốc, yếu tố nuôi trồng, thu hoạch, xử lý, bảo quản... của chúng quá đỗi kỳ công, và công dụng thì được “nâng” tận trời xanh.
Sau đây là 3 loại gia vị đắt và hiếm nhất mà con người đã tìm ra, ở Việt Nam đã nuôi trồng thành công tất cả.
1. Saffron - nhuỵ hoa nghệ tây
Iran hiện là quốc gia sản xuất nhiều saffron nhất thế giới.
Vị trí top 1 là saffron - nhuỵ hoa nghệ tây với mức giá khoảng 350 triệu - 450 triệu/kg tuỳ vào chất lượng và nơi xuất xứ. Iran hiện là quốc gia sản xuất nhiều saffron nhất thế giới với sản lượng chiếm khoảng 90% toàn cầu, tiếp đến là Ấn Độ, Tây Ban Nha, Thổ Nhĩ Kỳ, Ma Rốc… Tại Việt Nam, sau nhiều năm nghiên cứu và trồng khảo nghiệm, Sa Pa đã trồng thành công saffron với kỹ thuật điều chỉnh nhiệt độ nghiêm ngặt.
Với tính năng thảo dược, giá trị ẩm thực cao cấp và quy trình nuôi trồng gian lao, saffron mới có mức giá đắt đỏ như vậy. Saffron là phần nhuỵ của hoa nghệ tây. Mỗi cây nghệ tây chỉ có 3 - 4 hoa, mỗi hoa có 3 nhuỵ phủ phấn. Trung bình để có được 450gr saffron, người ta phải thu hoạch khoảng 75k - 250k bông hoa nghệ tây và phải thu hoạch hoàn toàn bằng tay trong buổi sáng ngay sau khi hoa nở. Chưa hết, để tăng độ “hiếm có khó tìm” thì loài cây này chỉ ra hoa 2 tuần trong năm.
2. Vani (vanilla) tự nhiên
Vanilla rất hiếm và giá thành cực đắt đỏ.
Vani nhân tạo là nguyên liệu làm bánh, pha đồ uống quen thuộc, nhưng vani tự nhiên thì có lẽ ít người biết hơn. Chúng rất hiếm và giá thành cực đắt đỏ, khoảng 15 - 20 triệu/kg. Vanilla tự nhiên là lớp tinh thể phủ trên bề mặt hạt của một loài phong lan cùng tên. Có thời gian sinh trưởng thuận lợi và điều kiện thu hoạch tốt hơn saffron nhưng quy trình vẫn khá tốn công: nông dân sẽ phải thu hoạch bằng tay ngay trước khi quả chín, xử lý bằng hơi nước, bảo quản 4 tuần trong thùng kín để lên men.
Tại Việt Nam, anh Trần Văn Minh (1981, ở Bình Dương) là người đầu tiên trồng thành công vanilla tự nhiên với quy mô trang trại hơn 10.000m2. Anh đã mất 5 năm để thử nghiệm và nhân rộng.
3. Ớt charapita
Ớt charapita của Peru là dạng trái tròn, nhỏ như hạt đậu, màu vàng cam.
Dịp Tết Tân Sửu 2021 vừa rồi, loạt sao Việt và người nổi tiếng khoe cây ớt charapita ra quả thành công trong vườn nhà, trở thành “trend” cây trưng Tết mới. Loại ớt này có nguồn gốc từ Peru, được mệnh danh là “vua của các loại ớt”. Ở một số quốc gia, giá của loại ớt này được bán cho các nhà hàng cao cấp thấp nhất cũng khoảng 25.000 USD (hơn 575 triệu đồng/kg). Thậm chí, có thời điểm giá bán của nó lên tới 35.000 USD (hơn 800 triệu đồng).
Trước khi được các sao Việt “lăng xê” Tết vừa rồi, ớt charapita đã được đem về nuôi trồng và phát triển giống ở Việt Nam từ 2012. Ớt charapita của Peru là dạng trái tròn, nhỏ như hạt đậu, màu vàng cam, độ cay lên đến 30.000 - 50.000 theo thang đo Scoville, cao gấp 4 - 20 lần ớt jalapeño nổi tiếng với độ cay cực khủng, ớt Aji Charapita là loại gia vị được đầu bếp khách sạn 5 sao đánh giá cao, mang lại hương vị mạnh cho nhiều món ăn.