Với con người, đôi mắt không chỉ là cửa sổ mở ra thế giới bên ngoài, mà nó còn hướng vào bên trong, làm hé lộ thế giới tâm hồn với những cảm xúc và suy nghĩ riêng tư.
Trong tất cả các loài linh trưởng, mắt người đáng chú ý nhất. Mắt là để nhìn, nhưng cũng để người khác ngắm nhìn. Lòng đen của chúng ta trôi trên nền trắng và bọc quanh con ngươi. Sự tương phản màu sắc này không có ở hầu hết các loài khỉ người khác.
Theo một giả thuyết, đặc điểm nổi bật này là để giúp chúng ta theo dõi ánh nhìn của người khác tốt hơn khi nói chuyện hoặc khi phối hợp hành động.
(Ảnh: flickr.com) |
Trong một nghiên cứu mới lần đầu tiên kiểm chứng giả thuyết này, các nhà nghiên cứu tại Viện nhân chủng học tiến hoá Max Planck tại Đức đã tìm hiểu hiệu ứng của cử động mắt, đầu đối với sự định hướng ánh nhìn loài vượn người và trẻ sơ sinh.
Trong nghiên cứu, một người sẽ thực hiện các động tác sau: Nhắm mắt lại, hướng đầu lên trần nhà; giữ đầu thẳng và ngước nhìn lên trần nhà; ngẩng đầu lên và nhìn lên trần nhà; giữ đầu thẳng và nhìn về phía trước.
Kết quả cho thấy, các con vượn người - bao gồm 11 con tinh tinh, 4 con khỉ đột và 4 con khỉ lùn bonobo - đều nhìn theo ánh mắt của người thử nghiệm khi anh ta chỉ cử động đầu. Ngược lại, 40 đứa trẻ sơ sinh nhìn theo nhiều hơn khi người thử nghiệm chuyển động mắt.
Vượn người bị ảnh hưởng bởi đầu nhiều hơn là mắt khi muốn nhìn theo ánh mắt của người đối diện, trong khi con người lại dựa vào đôi mắt nhiều hơn trong cùng tình huống.
Mắt Gorilla, tinh tinh và mắt trẻ em. |
Việc so sánh mắt người với các loài linh trưởng khác cũng tiết lộ những khác biệt nhỏ nhặt khiến đôi mắt của ta nổi bật. Chẳng hạn, mắt người thiếu một số sắc tố nhất định như ở mắt linh trưởng, vì vậy mà lớp màng cứng ngoài của mắt là màu trắng. Ngược lại, hầu hết các loài linh trưởng có lớp màng cứng ngoài màu đen hoặc nâu, khiến khó xác định được hướng nhìn.
Một trợ giúp tiềm ẩn khác giúp chúng ta xác định một người đang nhìn đi đâu là sự tương phản giữa da mặt, lớp màng cứng ngoài và tròng đen. Hầu hết các loài vượn người đều có sự tương phản thấp giữa đôi mắt và da mặt.
Con người là loài linh trưởng duy nhất có đường viền của đôi mắt và vị trí của con ngươi nổi rõ. Ngoài ra, đôi mắt chúng ta cũng thon dài theo chiều ngang và có tỷ lệ khá lớn so với toàn bộ cơ thể. Trong khi đó, tinh tinh có thân hình đồ sộ nhưng đôi mắt lại khá nhỏ.
Những đặc điểm này giúp cho việc giao tiếp và hợp tác dễ dàng hơn. Chẳng hạn, người mẹ và em bé tiếp xúc mắt chủ yếu khi tương tác. Một nghiên cứu cho thấy em bé nhìn vào mặt và mắt người chăm sóc mình lâu gấp đôi so với các loài vượn.
Màng cứng ngoài trắng còn là biểu hiện của sức khoẻ tốt và là dấu hiệu tiềm ẩn để tìm kiếm bạn tình.
M.T.