Ngày nay, hơn 130 thùng bê tông chứa lượng phóng xạ nguy hiểm từ tàu ngầm hạt nhân ngừng hoạt động đang được lưu trữ ở Trench 94.
Hải quân Mỹ sản xuất vô số tàu ngầm hạt nhân, tuy nhiên, sau khi tàu ngừng hoạt động, lò phản ứng cần chuyển tới nơi tập kết, trong trường hợp này là Hanford, một cơ sở liên bang ở bang Washington. Ngày nay, hơn 130 thùng bê tông với lượng bức xạ nguy hiểm được lưu trữ ở Trench 94, và số lượng sẽ tăng lên trong vài thập kỷ tới, theo Popular Mechanics.
Hải quân Mỹ đã xây dựng một khu vực được gọi là Rãnh 94 (Trench 94), nằm bên trong Hanford Site - tổ hợp sản xuất hạt nhân đã ngừng hoạt động ở phía đông bang Washington.
Rãnh 94 có chiều dài khoảng hơn 300 mét, là nơi cất giữ tất cả những tàn tích của lò phản ứng - thứ sẽ giết chết bất kỳ sinh vật sống nào nếu chúng tới gần. Chính vì thế mà nó được gán cho cái tên vô cùng đáng sợ, là "nghĩa địa hạt nhân".
Các thùng chứa phóng xạ nguy hiểm ở Trench 94. (Ảnh: Jurgenhess Photography/Columbia Insight)
Quá trình dỡ bỏ diễn ra tại xưởng đóng tàu hải quân Puget Sound ở Bremerton, Washington. Sau đó, những "thùng khô" hình trụ đã cắt gọn gàng trải qua hành trình cuối cùng bằng phà xuôi theo vùng ven biển, qua sông Columbia. Chúng được tháo dỡ ở cảng Benton và chở bằng xe tải tới Hanford. Hanford, cơ sở do Bộ Năng lượng Mỹ điều hành, được thành lập vào năm 1943 để hỗ trợ dự án Manhattan. Hanford là cơ sở sản xuất plutonium đầu tiên trên thế giới, dùng cho thử nghiệm Trinity, vụ nổ hạt nhân đầu tiên, và quả bom Fat Man thả xuống Nagasaki, Nhật Bản.
Sau khi tới Hanford, các thùng được chuyển vào Trench 94, một rãnh lộ thiên dài 305m. Theo Popular Mechanics, toàn bộ quy trình "đóng hộp" lò phản ứng ở Rãnh 94 được thực hiện như sau. Đầu tiên, khi các lò phản ứng bị loại bỏ, chúng được cắt thành nhiều đoạn để loại bỏ lõi hạt nhân và nhiên liệu.
Trong khi nhiên liệu được gửi đến Phòng thí nghiệm quốc gia Idaho, thì phần còn lại được tháo ra bao gồm thân tàu, tấm chắn chì của lò phản ứng, hợp kim chịu nhiệt và bức xạ - được gọi là Inconel 600.
Theo Hải quân Mỹ, mỗi lò phản ứng tại thời điểm tháo dỡ còn lại khoảng 25.000 curie bức xạ. Đây là mức độ phóng xạ có khả năng giết chết một người trưởng thành chỉ trong vài giây tiếp xúc.
Chính bởi yếu tố đặc biệt nguy hiểm tới sinh vật sống và môi trường, nên các lò phản ứng này được xử lý đặc biệt phức tạp.
136 thùng chứa tại cơ sở đặc biệt thuộc tổ hợp sản xuất hạt nhân Hanford Site, bang Washington, Mỹ. (Ảnh: Getty).
Tính đến nay, có 136 thùng có thể quan sát bằng Google Maps, mỗi thùng là vết tích của một tàu ngầm hạt nhân, sắp xếp gọn gàng theo 5 hàng. Mang tên "Thùng chứa có tính toàn vẹn cao" High Integrity Containers (HIC), các thùng được thiết kế để chứa lò phản ứng trong 300 năm và chịu được tổn hại khi rơi từ độ cao 10 m. Theo Hải quân Mỹ, mỗi lò phản ứng chứa khoảng 25.000 curie phóng xạ, đủ để giết chết một người trong vài giây tiếp xúc. Số curie giảm dần do phân rã phóng xạ, nhưng mỗi thùng vẫn còn 250 curie sau 1.000 năm.
Số lượng thùng ở Trench 94 tăng dần qua các năm do Hải quân Mỹ ngừng sử dụng thế hệ tàu ngầm hạt nhân đầu tiên. Những thùng mới đến từ dòng tàu ngầm lớp Los Angeles bị thay thế bởi lớp Virginia mới hơn.
Hệ lụy cho các thế hệ tương lai
Số lượng các thùng phóng xạ ở Rãnh 94 đã tăng đều đặn trong những năm qua khi Hải quân thay thế các tàu ngầm hạt nhân thế hệ đầu.
Các thùng mới nhất thuộc về thế hệ tàu ngầm Los Angeles đã nghỉ hưu, và sắp tới là tàu USS Enterprise. Cuối thập kỉ này, các tàu ngầm Ohio và tàu sân bay Nimitz cũng sẽ chung số phận.
Ước tính trong vòng 20 năm tới, Rãnh 94 sẽ bổ sung thêm khoảng 50 thùng.
Đây là cái giá phải trả cho sức mạnh quân sự, hay còn được cho là mặt trái của khoa học công nghệ. Bởi vì cứ mỗi con tàu được tạo ra, thì nhân loại phải đương đầu với các vật liệu bị loại bỏ có tính phóng xạ cao, đặc biệt nguy hiểm trong hơn 1.000 năm.
Hiện nay, có 6 quốc gia sở hữu hạm đội tàu ngầm hạt nhân, gồm: Nga, Mỹ, Anh, Pháp, Trung Quốc và Ấn Độ.
Tuy nhiên theo thời gian, sẽ có thêm nhiều quốc gia được bổ sung vào danh sách. Cùng với đó là nhiều tàu ngầm hạt nhân được đưa vào sử dụng. Điều này sẽ phát sinh thêm các địa điểm để chứa vật liệu phóng xạ không còn sử dụng.
Một số chuyên gia cho rằng, việc thúc đẩy công nghệ này đã khiến chúng ta vô tình tạo ra gánh nặng cho các thế hệ trong tương lai, khi buộc họ phải đương đầu với những thách thức mà không hề có sự chuẩn bị từ trước.