Những ai là fan của bộ phim cung đấu “Hậu cung Như Ý truyện” chắc hẳn vẫn còn nhớ loại nấm dại gây ảo giác mà Lệnh phi Vệ Yến Uyển đã cho Hoàng tử Vĩnh Cơ - con trai của Như Ý ăn, khiến Vĩnh Cơ hiểu nhầm mẹ mình có tư tình với Thị vệ Lăng Vân Triệt, góp phần dẫn đến kết cục đẫm nước mắt của bộ phim.
Tưởng rằng đó chỉ là một chi tiết do biên kịch sáng tạo ra nhằm tạo cao trào cho bộ phim, nhưng thực tế loại nấm như vậy hoàn toàn có thật ngoài đời, có tên là nấm “ma thuật” hay nấm psilocybin.
Loại nấm gây ảo giác từng xuất hiện trong tập 86 "Hậu cung Như Ý truyện" hóa ra lại có thật ở ngoài đời.
Tại sao nấm psilocybin lại có tác dụng thần kỳ như vậy? Loại nấm này ảnh hưởng đến não bộ như thế nào?
Magic mushroom là thuật ngữ tiếng Anh nói về nấm thần, nấm ảo giác hay nấm ma thuật. Bởi nó có chứa hợp phần gây ảo giác mạnh, thậm chí còn bị lợi dụng bào chế thành ma túy tổng hợp, làm thay đổi tính cách con người một cách vĩnh viễn.
Vài nét tổng quan về nấm ma thuật
Theo trang tin Narconon.org của chính phủ Mỹ, sở dĩ Magic mushroom, gọi tắt là MM, được ví như ma túy tổng hợp là do có chứa hợp chất psilocybin gây ảo giác, khiến người dùng có thể hưng phấn, ảo giác, hoảng loạn, thậm chí có thể trở nên loạn thần. Tuy độc, nhưng lại được nhiều người dùng dưới dạng thực phẩm, như pha trà, trộn chung với các loại thực phẩm khác hoặc dùng làm chất phủ sôcôla vì có vị đắng hấp dẫn. Khoảng 30 phút sau khi ăn, tác dụng ảo giác của nấm MM bắt đầu phát huy. Nhận thức về màu sắc, âm thanh và ánh sáng của con người bắt đầu thay đổi. Mọi thứ xung quanh di động, kèm theo buồn nôn, suy yếu cơ và những thay đổi thể chất khác. Riêng những thay đổi nhận thức và suy nghĩ có thể kéo dài tới nửa ngày.
Có hàng trăm loại nấm MM khác nhau có chứa psilocybin, xuất hiện ở nhiều trên thế giới như Mexico, Nam Mỹ, Malaysia, Ấn Độ, Indonesia, miền Nam nước Mỹ và miền Đông Australia. Người ta phát hiện thấy MM đã được sử dụng hàng ngàn năm trong các nghi thức tôn giáo trên khắp thế giới, đặc biệt là trong đời sống của người Aztec. Trong những năm 50 và 60 ở thế kỷ trước, tại Mỹ người ta đã tiến hành nhiều thử nghiệm nhằm sản xuất dược phẩm từ loài nấm này. Cùng với Mescaline và LSD, nấm MM được bào chế ra các loại thuốc gây nghiên nên bị cấm và coi là bất hợp pháp. Đối với y học thuần túy, gần đây nấm MM đã được sử dụng để điều trị rối loạn tâm thần và nhiều bệnh khác. Theo nghiên cứu của Đại học King London (Anh) sau khi sử dụng, psilocybin đi vào hệ thần kinh, phá vỡ mạng lưới thông tin liên lạc của não bộ, phát sinh ảo giác, sẽ khiến người dùng cảm thấy hưng phấn, cường tráng đến nỗi thay đổi cả nhận thức hay lý trí. Do thuốc thay đổi tâm trí nên rủi ro lớn, đặc biệt là làm thay đổi tính cách con người, gây sự phụ thuộc dẫn đến nghiện và tác dụng tinh thần khó kiểm soát. Một số người có thể không phân biệt được ảo giác với thực tế, điều này gây thương tích cho bản thân và những người xung quanh.
Nấm ma thuật có tới hàng trăm loại khác nhau.
Những hiệu ứng lạ nấm MM lên não người
Gây kích thích
Psilocybin là hợp chất quan trọng nhất có trong nấm MM, gây ảnh hưởng đến não và khiến người dùng có ảo giác phong phú, sống động, như hình ảnh thất thường, màu sắc phóng đại, mùi vị và âm thanh khác lạ so với thực tế. Tóm lại, não dường như trở nên điên cuồng, giống như sau khi dùng LSD (Lysergic acid diethylamide) tức thuốc ảo giác mạnh, gây kích thích hoạt động tổng thể của não, khiến não hưng phấn. Nó làm cho não trở nên siêu “kết nối”, cho phép các vùng xưa nay ít hoạt hóa trở nên hoạt hóa mạnh. Siêu kết nối này sẽ biến mất khi psilocybintan hết tác dụng.
Tác động vĩnh viễn
Đã có một số nghiên cứu được tiến hành tại Mỹ cho thấy, khi được tiêm vào người sẽ khiến tính cách của họ bị thay đổi chứ không đơn thuần là xáo trộn các liên kết thần kinh. Người dùng trở nên cởi mở, phóng khoáng, hấp dẫn người khác hơn, chúng có tác động lâu dài tới hơn một năm chứ không chỉ nhất thời. Cụ thể, người dùng nấm MM có các hiệu ứng lâu dài, bền bỉ trong ít nhất 14 tháng sau một liều duy nhất và có thể thay đổi vĩnh viễn nhưng lại theo chiều hướng tích cực.
Psilocybin có trong nấm ảo giác là hợp chất tạo ra hiệu ứng độc đáo cho con người.
Tạo ra những giấc mơ ảo giác
Psilocybin là hợp chất đặc biệt mà nhiều loại thuốc khác không có, tạo ra hiệu ứng độc đáo cho con người, giúp não có những giấc mơ ảo giác trong khi đang tỉnh táo. Qua kỹ thuật quét fMRI những người bị ảnh hưởng bởi psilocybin cho thấy, lưu lượng máu gia tăng tại vùng hippocampus và vùng vỏ não vành trước, nơi đảm nhận xử lý cảm xúc và là một trong vùng não đầu tiên tiến hóa mạnh nhất của con người. Hai phần của não không chỉ sáng lên như một cây nến sau khi dùng psilocybin, mà nó còn tạo ra “siêu kết nối” với các vùng não khác kể cả những vùng lâu nay nằm im, ảnh hưởng này của psilocybin tương tự như khi ngủ và nằm mơ.
Tạo ra ảo giác mạnh
Mặc dù không hiểu đầy đủ và chính xác cách psilocybin tạo ra các hiệu ứng ảo giác mạnh, nhưng người ta giả thiết, psilocybin đã làm cho hệ thần kinh hoạt động quá mức, tạo ra “siêu kết nối” làm cho các bộ phận khác nhau của não và hệ thần kinh liên thông với nhau theo những cách bất thường. Tạo ra những cảm giác sống động, mạnh mẽ, chẳng hạn như bức tường tan chảy, màu sắc chói lòa, vật thể trong thế giới thực biến đổi, hay biến dạng nghiêm trọng khác với thực tế. Đặc biệt với psilocybin, khi dùng người ta còn thấy có sự đồng cảm, hiện tượng khi những đường mòn thần kinh (neural pathway) của các giác quan vượt qua và chập chờn, khiến người trong cuộc xuất hiện các cảm giác lạ lùng khác thường.
Nhiều người dùng psilocybin cho hay họ có cảm giác “kết nối” tốt hơn nhưng mang tính tích cực.
Những tác dụng tích cực của psilocybin
Psilocybin không chỉ tạo ra trạng thái mơ màng do kích thích các vùng lõi, và các vùng não nguyên sơ xử lý cảm xúc sâu sắc nhất của con người mà nó còn chủ động “đóng” khả năng nhận thức ở mức cao hơn của não bộ. Psilocybin đã làm giảm tác dụng trên các vùng não “đi sau về muộn” trong chuỗi tiến hóa, như vùng vỏ não trước trán, các khu vực chịu trách nhiệm tư duy cao, lý luận và tự nhận dạng. Điều này khiến người dùng có trải nghiệm thân mật hơn và bạo dạn trong các hoạt động đời thường. Nhiều người dùng psilocybin cho hay họ có cảm giác “kết nối” tốt hơn nhưng mang tính tích cực.
Khoa học phát hiện thấy hàng tỉ kết nối tạo thành mạng thần kinh, giống như mạng Internet. Biểu đồ dữ liệu biểu thị cho thấy mạng của não sáng lên như bắn pháo hoa, hình thành các kết nối mới khi các tế bào giao tiếp với nhau theo một tốc độ cực nhanh và mạnh khi dùng nấm MM. Nhờ tác dụng của psilocybin, não học cách giao tiếp với chính nó tốt hơn. Điều này được xác nhận của chính những người trong cuộc, họ cảm thấy như đang liên lạc với thực tế khác xa, sâu hơn và có ý nghĩa hơn cái mà những người bình thường trải nghiệm, như tỉnh táo, sảng khoái và đồng cảm hơn.
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ, psilocybin có những tác dụng tích cực nhất định đối với não người. Người ta đã tìm ra các phương pháp điều trị từ psilocybin, chẳng hạn như điều trị trầm cảm và PTSD. Nó có tác dụng thực sự trong việc sửa chữa các tế bào não bị tổn thương. Psilocybin giúp chống lại những căn bệnh nghiêm trọng như OCD (Rối loạn ám ảnh cưỡng chế) và PTSD (Rối loạn căng thẳng hậu chấn thương tâm lý), thông qua cơ chế tái cấu trúc các phần bị hư hại của não sau khi bị tổn thương.
Nấm MM tạo ra siêu kết nối khiến người dùng có ảo giác mạnh.
Nghiên cứu của Đại học Johns Hopkins Mỹ (UoJ) gần đây cho thấy, nấm ma thuật sẽ giúp các bệnh nhân nghiên thuốc lá cai được chỉ trong vòng 6 tháng. Phương pháp này hiệu quả gấp 2 lần các phương pháp cai nghiện khác. Matthew Johnson, giáo sư tâm thần và khoa học hành vi ở UoJ cho biết, phương pháp này còn có thể áp dụng với các loại nghiện khác. Gần đây, các nhà khoa học còn tiến hành nghiên cứu dùng psilocybin và các psychedelics (chất gây phiêu diêu, thức thần) để bào chế thuốc chống trầm cảm.
Psychedelics phát huy tác dụng bằng cách gắn kết mạnh mẽ với thụ thể 5-HT2A trong não, đó là một thụ thể serotonin, một phần của hệ thống chống trầm cảm của thuốc SSRI (thuốc ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc). SSRI là thuốc điều trị chống trầm cảm được sử dụng khá rộng rãi hiện nay, vì vậy không có gì ngạc nhiên khi các chất gây ảo giác mạnh mẽ lại có tác dụng trên cùng các vị trí thụ thể nên tạo ra kết quả chống trầm cảm rất hiệu quả.
Cũng phải nói thêm rằng, khoa học đã chỉ ra, psilocybin là loại thuốc an toàn nhất, an toàn hơn rượu, cần sa và LSD. Ví dụ, trong năm 2016, những người dùng psilocybin ít phải điều trị hơn so với tất cả các loại thuốc giải trí khác, như LSD, cần sa, MDMA (thuốc lắc) và cocaine. Trong số hơn 12.000 người đã báo cáo dùng psilocybin tại Mỹ năm 2016, chỉ có 0,2% cần chăm sóc y tế. Vì vậy có thể nói psilocybin là một trong những chất giải trí an toàn nhất được biết đến trong lịch sử con người xưa và nay.