Các nhà khảo cổ học ở Morocco đã phát hiện ra tàn tích của một xã hội nông nghiệp 5.000 năm tuổi, là di chỉ lâu đời nhất từng được phát hiện ở châu Phi bên ngoài Thung lũng sông Nile.
Hàng ngàn đầu rìu đá và mảnh gốm sơn được tìm thấy tại địa điểm này cho thấy một xã hội chưa từng được biết đến trước đây gồm hàng trăm người - tương đương với quy mô của thành Troy thời kỳ Đồ Đồng - những người có thể đã sống cùng nhau, canh tác trên đất đai và buôn bán với các xã hội khác trên khắp Địa Trung Hải.
Di tích khảo cổ Oued Beht chụp từ trên cao. (Ảnh: Toby Wilkinson, OBAP Archive).
Di chỉ khảo cổ Oued Beht ở miền bắc Morocco được thực dân Pháp phát hiện vào những năm 1930. Sau khi di chỉ này bị bỏ quên trong 90 năm, nhà khảo cổ học người Morocco Youssef Bokbot đã linh cảm rằng nơi đây có thể có những phát hiện quan trọng ngay dưới bề mặt và đã liên hệ với các chuyên gia khác để hợp tác khai quật.
Nghiên cứu vừa được công bố trên tạp chí Antiquity cho thấy "một lượng lớn mảnh gốm và rìu đánh bóng", đồng tác giả nghiên cứu Giulio Lucarini, một nhà khảo cổ học tại Viện Khoa học Di sản thuộc Hội đồng Nghiên cứu Quốc gia Ý, chia sẻ.
Bằng cách xác định niên đại bằng cacbon phóng xạ các mẫu than củi và hạt giống tìm thấy trong quá trình khai quật, nhóm nghiên cứu đã xác định niên đại của địa điểm này vào khoảng năm 3400 đến 2900 trước Công nguyên.
Các nhóm sống ở đó có thể có nhiều nền tảng di truyền khác nhau. Theo một nghiên cứu năm 2023 do Bokbot đồng sáng tác, những người chăn thả gia súc truyền thống từ Sahara, cũng như những người ban đầu đến từ bán đảo Iberia và Trung Đông, có thể đã định cư ở khu vực này.
Những người sống tại địa điểm này là những người nông dân trồng lúa mạch, lúa mì, đậu Hà Lan, ô liu và quả hồ trăn trên vùng đất khô cằn, theo bằng chứng về hạt giống được tìm thấy trong các hố lớn được xây dựng. Nhóm nghiên cứu cũng khai quật được hài cốt của cừu, dê, lợn và gia súc tại địa điểm này.
Ngoài ra, sự phong phú của đồ gốm và đầu rìu đá được tìm thấy tại địa điểm này cho thấy rằng, những nhóm thời kỳ Đồ Đá Mới này đã sản xuất hàng hóa để buôn bán với nhiều xã hội khác trong Thời đại Đồ Đồng và Đồ Đồng Thau tồn tại vào thời điểm này, chẳng hạn như các nhóm ở Bán đảo Iberia và có khả năng là Ai Cập và Lưỡng Hà.
Các nghiên cứu khác đã chỉ ra sự hiện diện của ngà voi và trứng đà điểu ở châu Âu trong thời gian này, nhưng cho đến nay, các nhà khảo cổ học vẫn chưa có bằng chứng cho thấy xã hội nào ở châu Phi có thể đã cung cấp những mặt hàng này cho châu Âu.
Giống như vùng cận Sahara châu Phi vào thời điểm này, Bắc Phi chủ yếu là nơi sinh sống của những người săn bắn hái lượm và chăn thả gia súc, những người du mục đi theo con đường chăn thả gia súc. Và trong khi các xã hội nông nghiệp cố định trong thời kỳ này đã được tìm thấy trên khắp phần còn lại của Địa Trung Hải, Bắc Phi đã bị bỏ qua như một nguồn khảo cổ học.