Nhiều ngôn ngữ từng được hàng trăm, hàng nghìn, thậm chí hàng triệu người sử dụng đã biến mất vĩnh viễn nhưng vẫn đang ảnh hưởng đến thế giới hiện đại.
Những ngôn ngữ đã biến mất nhưng vẫn ảnh hưởng đến ngày nay
1. Tiếng Latinh
Tiếng Latinh là ngôn ngữ có tác động lớn nhất đối với những ngôn ngữ phổ biến đã xuất hiện trên khắp châu Âu.
Tiếng Latinh chính thức là một ngôn ngữ chết, chỉ có Thành phố Vatican sử dụng nó làm ngôn ngữ chính thức vì có nhiều kinh thánh được viết bằng ngôn ngữ đó. Trong câu chuyện hàng ngày, không còn ai sử dụng tiếng Latinh ở Rome, khắp nước Italy hay bất kỳ nơi nào khác trên thế giới.
Một buổi học tiếng Latinh ở Diễn đàn La Mã và Đồi Palatine. (Ảnh: Viện Paideia)
Nhưng điều đó không có nghĩa là tiếng Latinh không có ảnh hưởng lớn đến xã hội hiện đại. Nó vẫn thường xuyên được sử dụng cho các thuật ngữ y tế, cũng như phân loại hệ thực vật và động vật. Trong tiếng Anh, các cụm từ tiếng Latinh thông dụng cũng thường xuyên được đưa vào các cuộc thảo luận hàng ngày.
Tiếng Latinh cũng có ảnh hưởng lớn đến nhiều ngôn ngữ phổ biến khác. Tất cả các ngôn ngữ Roma (tiếng Pháp, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Italy, tiếng Bồ Đào Nha...) đều được lấy cảm hứng vô tận từ tiếng Latinh. Các kí tự trong ngôn ngữ đó và nhiều ngôn ngữ khác đều có cơ sở và nguồn gốc từ các từ Latinh và được phát triển trong thời hiện đại.
2. Tiếng Phạn
Tiếng Phạn là một trong những ngôn ngữ lâu đời nhất trên thế giới. Ngôn ngữ này đã bị tàn lụi vào khoảng năm 600 trước Công nguyên. Nhưng điều đó không có nghĩa là nó không có tác động trực tiếp đến thế giới ngày nay, đặc biệt là trong các cộng đồng tôn giáo ở Nam và Đông Á.
Một đoạn kinh Veda. (Ảnh: World History)
Dù đã "chết" nhưng tiếng Phạn vẫn là một trong những ngôn ngữ chính thức của Ấn Độ. Tên gọi đó có thể chỉ có trên danh nghĩa, nhưng Ấn Độ tự hào về ngôn ngữ này và muốn bảo vệ di sản của mình. Đó là bởi vì phần lớn kinh cổ của ba tôn giáo có ảnh hưởng lớn đều được viết bằng tiếng Phạn: Phật giáo, Ấn Độ giáo và Kỳ Na giáo.
3. Kinh thánh tiếng Do Thái
Tiếng Do Thái cổ hoặc Kinh thánh đã có thời kỳ hoàng kim trước đây. Nhưng sau khi Đền thờ Jerusalem bị phá hủy, ngôn ngữ này đã bị xuống cấp nghiêm trọng. Các giáo sĩ Do Thái đã nỗ lực duy trì nhưng nó không được nhiều người nói đến như trước đây.
Một bản thảo Kinh thánh tiếng Do Thái. (Ảnh: Britannica).
Tiếng Do Thái trong Kinh thánh vẫn tồn tại và trở thành di sản trong ngôn ngữ hiện đại. Sự thật là nếu muốn đọc được các đoạn Kinh thánh trong bản gốc, người ta phải học tiếng Do Thái.
4. Tiếng Anh cổ
Tiếng Anh cổ được sử dụng phổ biến ở Anh cho đến khoảng những năm 1100. Đôi khi được gọi là Anglo-Saxon. Tất nhiên, tiếng này là "tổ tiên" của tiếng Anh ngày nay. Ở một khía cạnh nào đó, tiếng Anh cổ còn phức tạp hơn rất nhiều.
Phần mở đầu của bản thảo Beowulf. (Ảnh: Britannica).
Sau những năm 1100, tiếng Anh cổ dần dần không còn được ưa chuộng ở cả nước Anh và xứ Wales. Tiếng Wales củng cố vị trí của mình sau đó.
5. Tiếng Copt
Tiếng Copt từng là một ngôn ngữ nổi tiếng của Ai Cập cổ đại. Cách đây gần 2.000 năm, ngôn ngữ Ai Cập chủ yếu được viết bằng bảng chữ cái Hy Lạp. Trên thực tế, ngôn ngữ này phát triển vào khoảng thế kỷ thứ ba sau Công Nguyên trong thời kỳ La Mã trong và Ai Cập.
Chữ viết Copt. (Ảnh: New Line Magazine)
Hiện nay, tiếng Copt vẫn là ngôn ngữ quan trọng đối với nhiều người theo đạo Cơ đốc. Các nhà ngôn ngữ học và sử học coi đây là ngôn ngữ Kitô giáo đầu tiên. Nó cũng dựa trên bốn ngôn ngữ rất quan trọng vào thời đó.
Tiếng Copt vẫn tồn tại trong các văn bản tôn giáo cổ xưa và vẫn có tầm quan trọng đáng kể đối với những người theo đạo Cơ đốc trên khắp Trung Đông và thế giới.
6. Tiếng Đức cổ
Tiếng Anh cổ cuối cùng đã chuyển sang tiếng Anh hiện đại thì tiếng Đức cũng như vậy.
Trang đầu tiên của St. Gall Codex Abrogans (Stiftsbibliothek, cod. 911), văn bản lâu đời nhất bằng tiếng Thượng Đức cổ. (Ảnh: wikipedia).
Tiếng Đức cổ được các nhà ngôn ngữ học coi là giai đoạn sớm nhất, nguyên thủy nhất của tiếng Đức. Hầu hết các nhà sử học xác định nó đã trở nên phổ biến ở Bavaria và các khu vực khác của Đức bắt đầu từ những năm 500 đến 700 sau Công nguyên. Sau đó, nó được sử dụng phổ biến đến khoảng năm 1050.
Ngoài ra, giống như nhiều ngôn ngữ, một lượng đáng kể các văn bản tôn giáo và triết học cổ cũng được viết bằng tiếng Đức cổ. Vì vậy, ngôn ngữ này vẫn tồn tại ở học viện, nhà thờ cho đến ngày nay như một di sản.
7. Tiếng Akkad
Akkad là một trong những thành phố quan trọng nhất ở Lưỡng Hà cách đây hàng ngàn năm. Là một nền văn minh sơ khai, Akkad cuối cùng đã phát triển ngôn ngữ riêng, được gọi là tiếng Akkad.
Một đoạn hình ảnh sử thi Adapa trong Thư viện Morgan viết bằng chữ Akkad. (Ảnh: Forward).
Ngày nay, các nhà sử học công nhận tiếng Akkad là ngôn ngữ đầu tiên của ngôn ngữ Semit. Có hai ngôn ngữ Semit chính hiện đại vẫn lấy cảm hứng từ tiếng Akkad: tiếng Do Thái và tiếng Arab. Vì vậy, tiếng Akkad đã có tác động lớn đến thế giới hiện đại thậm chí hàng nghìn năm sau khi nó biến mất.
Tiếng Akkad cũng là ngôn ngữ đầu tiên được viết bằng chữ hình nêm. Do đó, các tác phẩm của Akkad vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
Tiếng Akkad đã tuyệt chủng vào khoảng thế kỷ thứ tám trước Công nguyên.
8. Tiếng Aram
Tiếng Aram được biết đến nhiều nhất là ngôn ngữ mà Chúa Giêsu Kitô đã nói khi còn sống. Ngôn ngữ này được sử dụng vô cùng rộng rãi vào thời Chúa Kitô – đến mức nó trở thành ngôn ngữ chung của phần lớn Trung Đông.
Tấm bia Carpentras là dòng chữ cổ đầu tiên được xác định là tiếng Aram. (Ảnh: wikipedia).
Điều thú vị là quốc gia mà tiếng Aram có nguồn gốc từ đó, Aram, đã sụp đổ hàng thế kỷ trước khi ngôn ngữ này nổi lên trong cuộc chiến tranh tàn khốc với người Assyria. Nhưng ngay cả khi Aram đã "mất", ngôn ngữ mà nó tạo ra vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển mạnh. Sau đó, ngay cả người Assyria cũng sử dụng ngôn ngữ này làm một trong những ngôn ngữ chính đơn giản vì nó được sử dụng rộng rãi trên khắp Trung Đông. Nếu bạn muốn giao dịch với các khu vực khác vào thời điểm đó, bạn phải nói tiếng Aram.
9. Tiếng Bắc Âu cổ
Người Viking là một trong những nhóm người khét tiếng và huyền thoại nhất thời cổ xưa. Họ nói tiếng Bắc Âu cổ trong cuộc sống hàng ngày và truyền bá nó khắp các vùng Scandinavia và Bắc Âu.
Bảng chữ cái và cách phát âm tiếng Bắc Âu cổ. (Ảnh: Omniglot)
Tiếng Bắc Âu cổ cuối cùng đã biến mất và mất đi vị trí là ngôn ngữ được sử dụng phổ biến.
Những từ phổ biến được sử dụng ngày nay, bao gồm "berserk", "cake" có nguồn gốc từ tiếng Bắc Âu cổ. "Husband" cũng là từ như vậy, có sự kết hợp của các từ “hus” và “bondi” trong tiếng Bắc Âu cổ còn "Thusday" (thứ năm) bắt nguồn từ “ngày của Thor” trong tiếng Bắc Âu cổ.
10. Tiếng Hy Lạp cổ đại
Hiện tại, thế giới vẫn coi tiếng Hy Lạp là ngôn ngữ phổ biến. Tiếng Hy Lạp hiện đại chắc chắn không phải là ngôn ngữ chết. Nhưng về mặt kỹ thuật, tiếng Hy Lạp cổ đại là một phiên bản ngôn ngữ cũ hơn và khác biệt hơn.
Về mặt kỹ thuật, tiếng Hy Lạp cổ đại là một phiên bản ngôn ngữ cũ hơn và khác biệt hơn. (Ảnh: Mạng xã hội X).
Tất nhiên, tiếng Hy Lạp cổ đã được nói (và viết) bởi các nhà triết học và nhà văn nổi tiếng, bao gồm Aristotle, Homer, Plato và Socrates. Họ đã tạo ra những tác phẩm bằng tiếng mẹ đẻ của mình và vẫn được nghiên cứu trong thời hiện đại.
Ngoài ra, tiếng Hy Lạp cổ tương tự như tiếng Latinh ở chỗ chúng được đặt tên cho các sự vật trong hệ thống y tế và khoa học cũng như các lĩnh vực khác.