Đồng phục nhà tù đóng vai trò như một biểu tượng của sự trừng phạt và răn đe, ngoài ra còn giúp mọi người dễ nhận biết các tù nhân và ngăn chặn nỗ lực trốn thoát của họ. Vì vậy, yêu cầu được đặt ra cho các mẫu trang phục của tội phạm là nó phải giúp phân biệt tù nhân với những người bình thường một cách dễ dàng.
Lý do quần áo tù nhân lại kẻ sọc trắng đen
Thế kỷ 17 - 18, nhiều quốc gia ở châu Âu buộc các phạm nhân phải đi chân trần trong suốt thời gian bị cầm tù để phân biệt với người dân bình thường. Thế kỷ 19, bộ trang phục đầu tiên dành riêng cho tù nhân với thiết kế sọc đen trắng xuất hiện và mẫu họa tiết này sau đó trở nên phổ biến trong các nhà tù trên thế giới.
Vì sao quần áo tù nhân lại kẻ sọc trắng đen? Ngoài lý do chi phí thấp, thiết kế này được chọn vì nó hấp dẫn về mặt thị giác khi nhìn từ xa, khó bắt chước. Sự tương phản về màu sắc, dải màu dễ nhìn thấy ngay cả vào ban đêm khiến tù nhân rất khó trốn thoát, khó hòa lẫn trong đám đông những người bình thường. Do đó, khi có tù trốn trại, lực lượng truy nã dễ dàng lần theo dấu vết của họ.
Họa tiết này không chỉ khiến phạm nhân dễ bị nhận ra mà còn tượng trưng cho song sắt nhà tù. (Ảnh: Getty Images).
Bộ quần áo kẻ sọc trắng đen còn đóng vai trò như một hình phạt tâm lý đối với phạm nhân. Trên thực tế, những đường sọc này chính là sự mô phỏng hình ảnh song sắt nhà tù, người mặc nó sẽ có cảm giác bị cầm tù. Họ không chỉ phải chịu sự quản thúc thể xác khi bị bó hẹp về không gian mà còn bị cầm tù trên chính cơ thể mình.
Đây là hình thức trừng phạt thiên về tâm lý, với mục đích nhắc nhở các tù nhân nên thấy xấu hổ với hành vi của mình trong quá khứ.
Đồng phục nhà tù cũng thúc đẩy kỷ luật và trật tự trong môi trường nhà tù. Chúng tạo ra cảm giác đồng nhất và bình đẳng giữa các tù nhân, giảm nguy cơ tranh chấp liên quan đến các băng đảng.
Mặc dù sọc trắng đen là mẫu đồng phục tội phạm phổ biến hàng đầu thế giới, hiện có không ít quốc gia đã thay thế nó bằng một thiết kế khác. Từ giữa thế kỷ 20, nhiều nhà tù ở Mỹ đã bỏ mẫu này vì không muốn tra tấn tinh thần tội phạm. Họa tiết kẻ sọc trắng đen khiến tù nhân luôn cảm thấy xấu hổ, tự ti, phần nào khiến họ khó hòa nhập với cộng đồng khi ra tù.
Một số quốc gia vẫn duy trì thiết kế áo kẻ sọc cho tù nhân, kết hợp màu trắng với một màu sắc có độ tương phản cao khác như đỏ, cam, xanh da trời. Những màu này giúp lực lượng quản tù dễ nhận ra phạm nhân và phát tín hiệu báo động nếu phát giác người đó đang chạy trốn, kể cả ở khoảng cách xa.
Ở vài quốc gia, trang phục màu trầm được sử dụng cho phạm nhân thay vì màu cam, vàng, đỏ… để tránh trùng màu với đồng phục của một số ngành nghề trong xã hội, điển hình là công nhân.