Bài viết của Bác sĩ Nguyễn Thị Thúy Hằng - Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City
Hiện nay, theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới WTO và Trung tâm kiểm soát, phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (US CDC), giá trị ct trong xét nghiệm pcr được dùng để chẩn đoán nhiễm Covid-19. Đây là một kỹ thuật sinh học phân tử cho phép đọc được tín hiệu trong mẫu (nếu có) theo thời gian thực (realtime). Giá trị ngưỡng chu kỳ Ct (cycle threshold) xuất hiện trong các xét nghiệm RT-PCR đối với coronavirus và xác định xem một người có dương tính với COVID-19 hay không.
1. Giá trị ct trong xét nghiệm pcr là gì?
Ct là viết tắt của ngưỡng chu kỳ (cycle threshold) - một giá trị xuất hiện trong các xét nghiệm RT-PCR. Đồng thời giá trị này là “tiêu chuẩn vàng” để phát hiện virus SARS-CoV-2.
Trong xét nghiệm RT-PCR, RNA được chiết xuất từ mẫu bệnh phẩm lấy từ bệnh nhân, được chuyển đổi thành DNA sau đó được khuếch đại. Quá trình khuếch đại diễn ra qua một loạt chu kỳ, một bản sao trở thành hai, hai bản sao trở thành bốn... và sau nhiều chu kỳ, một lượng virus SARS-CoV-2 sẽ được tạo ra có thể phát hiện được.
Giá trị Ct của phản ứng RT-PCR là số chu kỳ phát hiện tín hiệu trong mẫu sẽ vượt tín hiệu nền và được thiết bị ghi nhận. Nói một cách đơn giản, giá trị Ct đề cập đến số chu kỳ mà sau đó virus SARS-CoV-2 có thể được phát hiện.
Giá trị Ct có thể được xem như một chỉ dẫn gián tiếp về số lượng vật liệu di truyền virus được phát hiện từ một mẫu cụ thể tại một thời điểm nhất định.Giá trị này càng thấp, nghĩa là tải lượng virus SARS-CoV-2 càng cao vì virus SARS-CoV-2 đã được phát hiện ngay sau ít chu kỳ hơn. Và ngược lại, giá trị Ct càng cao, nghĩa là tải lượng virus SARS-CoV-2 càng thấp và đến một mức nào đó sẽ hoàn toàn không có khả năng lây nhiễm.
2. Các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị Ct? giá trị ct trong xét nghiệm pcr
Giá trị Ct bị ảnh hưởng bởi một số yếu tố sau, bao gồm:
- Thời điểm thu thập mẫu (liên quan đến số lượng virus nhân lên, thời điểm khởi phát triệu chứng).
- Loại mẫu bệnh phẩm (dịch tỵ hầu, dịch mũi, dịch họng...), mẫu được thu thập, bảo quản đúng hay không, thời gian từ lúc thu thập mẫu đến lúc xét nghiệm.
- Chất nhầy hoặc các chất ức chế có trong mẫu.
- Độ nhạy và độ đặc hiệu của phương pháp xét nghiệm.
Giá trị ct trong xét nghiệm pcr bị ảnh hưởng bởi thời điểm thu thập mẫu.
3. Ý nghĩa giá trị ct trong xét nghiệm pcr
Giá trị Ct là một trong số các thành phần được sử dụng để diễn giải kết quả xét nghiệm realtime RT-PCR dương tính với virus SARS-CoV-2 và thực hiện các quyết định về cách ly, kiểm dịch.
Đối với các tình huống cần diễn giải phức tạp (ví dụ, quyết định cách ly / tái cách ly một người được tiêm chủng đầy đủ không có triệu chứng, với xét nghiệm PCR dương tính, trong cơ sở chăm sóc tập thể dân cư) và khi các biện pháp kiểm soát lây nhiễm được yêu cầu, giá trị Ct là một trong số các biến số có thể được xem xét và tính đến để ra quyết định ngăn ngừa lây nhiễm.
Về mặt lâm sàng, một mình giá trị Ct không đủ chứng minh việc tương quan với mức độ nặng nhẹ của bệnh hoặc quyết định các phương án điều trị, cách ly cho từng người bệnh cụ thể, mà cần kết hợp với nhiều yếu tố khác như triệu chứng lâm sàng, tiền sử phơi nhiễm cũng như tiêm chủng.
Tại Việt Nam, ngày 14/7/2021 Bộ Y tế đã có các hướng dẫn liên quan đến cách ly tại nhà của F0 dựa trên giá trị Ct. Cụ thể:
Với các bệnh nhân F0 không có triệu chứng đang được chăm sóc, điều trị tại cơ sở y tế, sau 10 ngày có thể cho xuất viện nếu 2 mẫu bệnh phẩm liên tiếp (cách nhật tối thiểu 24 giờ) có kết quả xét nghiệm bằng phương pháp RT-PCR âm tính hoặc dương tính. Nhưng có tải lượng virus thấp (giá trị Ct ≥ 30) có thể theo dõi, điều trị tại nhà, nơi lưu trú trong 14 ngày.
Với ca bệnh phát hiện tại cộng đồng (kết quả xét nghiệm bằng phương pháp RT-PCR dương tính với SARS-CoV-2) không có triệu chứng lâm sàng: nếu có tải lượng vi rút thấp (giá trị Ct ≥ 30) thì đưa vào cơ sở y tế cách ly và theo dõi. Sau 24h làm lại xét nghiệm nếu tiếp tục có tải lượng vi rút thấp (giá trị Ct ≥ 30) hoặc kết quả xét nghiệm bằng phương pháp RT-PCR âm tính với SARS-CoV-2 thì cho bệnh nhân xuất viện và thực hiện giám sát y tế như trên. Việc theo dõi tại nhà dựa trên nguyên tắc với tải lượng virus rất thấp như vậy (Ct ≥ 30) hoặc âm tính thì khả năng lây lan cho những người trong gia đình và cộng đồng đa được hạn chế ở mức thấp nhất.