Bí ẩn những hài cốt nằm sấp

Đặt tử thi nằm sấp trong huyệt là hình thức sỉ nhục hoặc trừng phạt người chết trong các xã hội xưa, một nhà khoa học Thụy Điển khẳng định. 

Hai bộ hài cốt không có quan tài của người Viking tại Thụy Điển. Bồ hài cốt ở góc ảnh được phát hiện ở tư thế nằm sấp. Ảnh: Caroline Arcini.

Rất nhiều tác phẩm trong kho tàng lịch sử và văn học thế giới nói tới nghi lễ chôn cất người chết ở tư thế nằm sấp. Hiện tượng này gây tranh cãi trong giới nhân chủng học hiện đại. Một số người cho rằng tư thế nằm sấp của các hài cốt là kết quả của hành vi vô ý hoặc sự cố ngẫu nhiên. Nhưng nhiều chuyên gia khác khẳng định đó là nghi lễ chôn cất không bình thường và thể hiện quan điểm nào đó của người sống đối với người chết.

Caroline Arcini, một nhà khoa học của Hội đồng Di sản quốc gia Thụy Điển, phát biểu: “Các xã hội cổ đại thừa nhận đặt tử thi nằm sấp là hình thức sỉ nhục hoặc trừng phạt người chết. Đó là một trong những hành vi cơ bản nhất của nhân loại”.

Arcini nghiên cứu hàng nghìn tác phẩm văn học, lịch sử và công trình nghiên cứu trên khắp thế giới để tìm hiểu hình thức chôn người chết ở tư thế nằm sấp. Bà phát hiện hơn 600 người bị chôn ở tư thế như vậy trong 215 nghĩa trang, từ Peru tới Hàn Quốc. 

Huyệt có hài cốt nằm sấp thường nông và không có quan tài. Ảnh: flickr.com.

Trong khoảng 26.000 năm qua, phần lớn người bị chôn ở tư thế nằm sấp là đàn ông. Những bộ xương nằm sấp xuất hiện trong mọi loại mộ (mộ đơn, mộ kép, mộ tập thể). Những ngôi mộ ấy thường nông và nằm ở rìa nghĩa địa. Phần lớn chúng không có quan tài. Một số tử thi bị trói chân và tay. Tình trạng đó cho thấy họ là tội phạm hoặc tù binh chiến tranh.

Nhưng trong nhiều trường hợp hình thức chôn cất ở tư thế nằm sấp có liên quan tới vị trí xã hội. Người ta từng tìm thấy 80 thi thể ở tư thế không bình thường trong một nghĩa trang ở Mexico. Họ được chôn cất trong khoảng thời gian từ năm 1150 tới 850 trước Công nguyên. Trong số đó có 6 hài cốt nam giới được tìm thấy ở tư thế ngồi, còn 74 bộ xương còn lại đều nằm sấp.

“Rất có thể những người được chôn ở tư thế ngồi có địa vị xã hội cao hơn người nằm sấp”, Arcini nhận xét.

Arcini cho rằng xung đột tôn giáo và văn hóa có thể là một trong những nguyên nhân dẫn tới hình thức chôn cất kỳ lạ. Chẳng hạn, phần lớn hài cốt nằm sấp ở Thụy Điển được chôn trong thời đại của người Viking (từ cuối thế kỷ 8 đến thế kỷ 11), khi đạo Thiên Chúa bắt đầu xâm nhập vào bán đảo Scandinavia.

Vốn không tin vào thánh thần, người Viking hẳn không thể chấp nhận những thành viên trong cộng đồng theo đạo Thiên Chúa. Vì thế họ chôn cất thi thể những người theo đạo ở tư thế nằm sấp để thể hiện sự khinh bỉ. Theo Arcini, sau khi hành quyết phù thủy, tu sĩ phạm giáo luật, người xưa cũng chôn cất họ ở tư thế nằm sấp.