Chụp CT cuốn sách thế kỷ 16 phát hiện ra những bí mật thời Trung Cổ

Sử dụng phương pháp chụp CT trên những cuốn sách thế kỷ 16, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra những mảnh giấy da được lấy từ các bản thảo viết tay trước đó.

Ngay cả trong thời Trung Cổ, việc tái chế đã trở nên thịnh hành: Những mảnh giấy da từ các bản thảo viết tay cũ hơn thường được sử dụng cho các cuốn sách khác. Sử dụng phương pháp chụp cắt lớp vi tính (CT scan), một nhóm nhà nghiên cứu đã chỉ ra rằng có thể nhìn thấy những thứ còn sót lại từ thời Trung Cổ ẩn dưới bìa một số cuốn sách.

Bí mật ẩn dưới bìa sách

Bộ Historia Animalium có bìa bằng da lợn, được đưa vào chụp CT. (Ảnh: Emma Guerard).

Việc nghiên cứu những mảnh bìa thời Trung Cổ này có thể giúp tiết lộ cách thức, thời điểm và địa điểm những cuốn sách đầu tiên được tập hợp lại, đồng thời luôn có khả năng tìm thấy một bản thảo chưa từng được biết đến trước đây.

Ở châu Âu, sách được sao chép bằng tay cho đến giữa thế kỷ 15. Được biết đến như những bản viết tay, những bản ghi bằng văn bản đó thường là những tác phẩm nghệ thuật theo đúng nghĩa của chúng, với nhiều màu mực trên những tấm da bê, dê hoặc cừu được chuẩn bị tỉ mỉ.

Tuy nhiên, với việc máy in trở nên phổ biến ở châu Âu vào những năm 1450, không cần nhiều bản thảo như vậy nữa. Nhưng một số người đóng sách đã chọn sử dụng lại các trang sách bằng da.

Eric Ensley, người phụ trách sách và bản đồ hiếm tại Đại học Iowa, cho biết: “Họ có thể sử dụng bản thảo cũ hơn, bền hơn để giúp củng cố cấu trúc của một cuốn sách in mới".

Những người thợ đóng sách sẽ cắt các mảnh giấy da - đôi khi là cả trang, đôi khi chỉ là những dải mỏng - và dán chúng vào những chỗ như gáy sách. Cuốn sách sau đó sẽ được che lại và hầu hết mảnh bìa đó sẽ bị ẩn khỏi tầm nhìn.

Có cả một thư viện ẩn dưới một thư viện

Joris Dik, một nhà khoa học vật liệu nghiên cứu về các mảnh liên kết tại Đại học Công nghệ Delft ở Hà Lan, người không tham gia vào nghiên cứu mới, cho biết: “Thực sự có cả một thư viện trong một thư viện dưới dạng những mảnh này”.

Trong những thập kỷ gần đây, các nhà nghiên cứu đã bắt đầu xem xét bên dưới bìa sách bằng cách sử dụng các kỹ thuật không xâm lấn để tìm các mảnh bìa sách thời Trung Cổ và đọc những gì được viết trên đó.

Nhưng các kỹ thuật đó có những hạn chế, điều này đã thúc đẩy tiến sĩ Ensley và các đồng nghiệp của ông thử quét CT, phương pháp có sẵn trong bệnh viện.

Chế độ xem ba chiều của kỹ thuật này giải quyết các vấn đề về tiêu điểm gây khó khăn mà các phương pháp khác gặp phải. Quá trình quét có thể được hoàn thành trong vài giây thay vì hàng giờ như trước đây.

Hai nhà khoa học đứng ở hai bên vòm của thiết bị quét CT khi ba cuốn sách lớn màu nâu được chuyển vào đó. (Ảnh: Eric Ensley).

Một bộ ba cuốn sách Historia animalium, bộ bách khoa toàn thư về động vật được in vào thế kỷ 16, đã được lấy từ kho lưu trữ của Đại học Iowa và đưa vào máy quét CT tại trường đại học y khoa của trường.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy một cuốn sách có bìa đã bị hỏng và có thể bóc ra để lộ các mảnh bìa thời Trung Cổ - có mực đỏ và đen - trên gáy sách.

Dưới sự giám sát của Giselle Simon, người bảo quản tại Thư viện Đại học Iowa, nhóm nghiên cứu đã đặt ba cuốn sách lên giường của máy quét CT trong phòng thí nghiệm của Eric Hoffman tại Đại học Y khoa Carver của trường đại học. Những cuốn sách vừa với chỗ trống và việc quét cả ba cuốn sách chỉ mất chưa đầy một phút.

Cùng tiến sĩ Tachau, tiến sĩ Ensley đã xem văn bản ẩn của một số mảnh được tiết lộ trên màn hình của máy quét.

Ông nói: “Cả hai chúng tôi đều dựa vào và bắt đầu đọc tiếng Latinh cùng nhau. Đó là một khoảnh khắc nổi da gà”.

Nhiều mảnh được tìm thấy trong các bản quét đến từ một cuốn Kinh thánh tiếng Latinh được làm thủ công hàng thế kỷ trước khi những cuốn sách in được sử dụng trong thí nghiệm. (Ảnh: Eric Ensley).

Nhiều mảnh ghép thời Trung Cổ trong Historia animalium đến từ một cuốn Kinh thánh Latinh có niên đại từ thế kỷ 11 hoặc 12, nhóm nghiên cứu đã báo cáo vào tháng 4 trên tạp chí Heritage Science.

Các mảnh rời mà nhóm phát hiện cuối cùng sẽ được số hóa trong Fragmentarium, một kho lưu trữ trực tuyến gồm hơn 4.500 mảnh thời Trung Cổ. William Duba, một nhà sử học tại Đại học Fribourg ở Thụy Sĩ, người điều phối Fragmentarium, cho biết kho lưu trữ là một cách để phổ biến thông tin chứa trong những mảnh lịch sử ẩn giấu này.

Ông nói: “Gáy sách đang cất giấu kho báu".

Cập nhật: 31/05/2023 Zing