Đột biến làm ngựa thường đổi màu sang xám rồi trắng từ khi còn nhỏ

Hình ảnh chú ngựa trắng là biểu tượng cho phẩm cách có ảnh hưởng lớn trong văn hóa của loài người trên toàn thế giới.

Một nhóm nghiên cứu quốc tế do các nhà nghiên cứu thuộc đại học Uppsala dẫn đầu mới đây đã phát hiện đột biến gây ra đặc điểm kỳ lạ ở loài ngựa. Họ cũng chứng minh rằng ngựa trắng có mang đột biến hai alen giống nhau có nguồn gốc từ một tổ tiên chung sống cách đây hàng ngàn năm trước.

Nghiên cứu này đặc biệt có sức lôi cuốn với các nghiên cứu y học khác bởi loại đột biến làm động vật có màu trắng cũng đồng thời làm tăng nguy cơ mắc bệnh u hắc tố.

Đa số những chú ngựa trắng có mang đột biến trội khiến chúng chuyển thành màu xám nhanh chóng thì lớn dần lên. Ngựa xám lúc sinh ra đã có màu (có thể là đen, nâu hay màu hạt dẻ) nhưng quá trình “hóa xám” bắt đầu rất sớm trong khoảng thời gian 1 năm đầu đời của chúng. Chúng thường có màu trắng hoàn toàn khi được 6 đến 8 năm tuổi nhưng da của chúng vẫn còn lưu lại sắc tố. Do đó quá trình này giống quá trình hóa xám ở con người nhưng diễn ra với tốc độ cực nhanh đối với ngựa mang gen đột biến. Nghiên cứu đã chứng minh tất cả những con ngựa màu xám cùng mang một loại đột biến như nhau. Loại đột biến đó chắc chắn phải được di truyền từ một tổ tiên chung sống vào khoảng hàng ngàn năm trước.

Leif Andersson – người chỉ đại nghiên cứu – cho biết: “Điều này thật lôi cuốn. Trước đây khi có con ngựa sinh ra đổi màu sang xám, thế rồi cứ dần dần chuyển sang màu trắng. Con người quan sát thấy điều này hắn đã rất thích thú với ngoại hình tuyệt đẹp của nó nên đã sử dụng con ngựa trắng để nhân giống. Chính nhờ thế mà đột biến mới được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác”. Ngày nay cứ khoảng 10 con ngựa thì có 1 con mang đột biến hóa xám theo độ tuổi.

Bức ảnh với độ tương phản cao chụp hình chú ngựa giống Andalusian màu trắng dưới nắng tương phản với nền đen. (Ảnh: iStockphoto/Baldur Tryggvason)

Rõ ràng là con người trên toàn thế giới đã đánh giá rất cao những chú ngựa trắng. Minh chứng chính là bộ sưu tập các câu chuyện và tranh vẽ khổng lồ mô tả những chú ngựa trắng. Trong một bài báo gần đây, sự ngưỡng mộ vẻ đẹp của những chú ngựa trắng đã được minh họa bằng bức vẽ từ cuối thế kỉ 17 của vua Thụy Điển Karl XI về chú ngựa trắng Brilliant của Ngài.

Ngựa xám đặc biệt thú vị xét về góc độ y học do loại đột biến mà chúng mang dẫn đến khả năng phát triển bệnh u hắc tố. Khoảng 75% ngựa xám trên 15 tuổi mắc u hắc tố dạng nhẹ. Một số trường hợp thậm chí còn phát triển thành u hắc tố ác tính. Do đó, nghiên cứu mới cũng đồng thời làm sáng tỏ cơ chế phân tử hình thành nên khối u.

Leif Andersson cho biết: “Chúng tôi cho rằng đột biến hóa xám kích thích sự phát triển của tế bào biểu bì tạo hắc tố. Chính vì thế đã dẫn đến việc tế bào gốc biểu bì tạo hắc tố thất thoát trước thời hạn mà chúng lại cần thiết để tạo sắc tố cho lông trong khi đột biến hóa xám lại tạo điều kiện cho sự phát triển bành trướng của một số loại tế bào biểu bì tạo hắc tố gây ra sắc tố da”.

Các loài vật được thuần hóa chính là những mô hình xuất sắc cho quá trình phát triển của đa dạng sinh học, như bác học Charles Darwin đã nhận ra điều đó. Ngựa trắng là hình ảnh minh học tuyệt mỹ về tầm quan trọng của đột biến với vai trò là cơ chế ẩn chủ chốt cho tính đa dạng kiểu hình trong loài và giữa các loài với nhau. Đột biến hóa xám không làm biến đổi bất cứ cấu trúc protein nào nhưng nó lại ảnh hưởng đến hoạt động di truyền của hai gen. Các nhà nghiên cứu phát hiện ngựa trắng có mang một đoạn ADN copy thừa nằm trên một trong hai gen này.

Leif Andersson kết luận: “Dường như đột biến điều hành như loại đột biến mà chúng tôi phát hiện ở ngựa trắng đã đóng góp vào nhóm các đột biến trội giải thích sự khác biệt giữa các nòi động vật thuần hóa cũng như giữa các loài như con người và tinh tinh”. Nghiên cứu được công bố trên số ra ngày 20 tháng 7 trên trang web của tờ Nature Genetics.