Phân lập tế bào gốc máu ở dạng tinh khiết

Cách đây 50 năm, các nhà nghiên cứu đến từ trường Đại học Toronto, Canada đã khám phá ra các tế bào gốc.

Tuy nhiên, kể từ khoảng thời gian đó đến nay, đây là lần đầu tiên, các nhà khoa học đã thành công trong việc cô lập một tế bào gốc tạo máu của con người dưới hình thức tinh khiết nhất của nó, như là một tế bào gốc có khả năng khôi phục toàn bộ hệ thống máu.

Bước đột phá này mở ra cánh cửa để khai thác, sử dụng sức mạnh của các tế bào này trong việc điều trị ung thư và các bệnh suy nhược khác một cách hiệu quả hơn.

Nghiên cứu này được đăng tải trên Tạp chí Khoa học của Mỹ ngày 29/8 vừa qua."Phát hiện này có nghĩa là chúng ta sẽ có một bản đồ di chuyển chi tiết của hệ thống phát triển máu sau khi tìm tế bào gốc", Giáo sư John Dick đến từ Trung tâm Y học tái sinh McEwen và Viện Ung thư Ontario, Đại học Health Network (UHN) cho biết.

"Chúng tôi đã phân lập được một tế bào đơn lẻ mà đó là chìa khóa để phát huy tối đa sức mạnh tiềm năng của các tế bào gốc trong việc sử dụng những ứng dụng lâm sàng. Tế bào gốc thực sự rất hiếm, trong khi vai trò của nó trong y học lại rất lớn”.

Bước đột phá mới có thể đem đến những phương pháp điều trị ung thư hiệu quả.

Giáo sư John Dick, người đã đi tiên phong trong lĩnh vực sử dụng tế bào gốc ung thư với những khám phá trước đó trong bệnh bạch cầu và ung thư ruột kết, cũng đã phát triển một cách để nhân rộng toàn bộ quá trình hình thành và phát triển bệnh bệnh bạch cầu bằng cách sử dụng chuột biến đổi gene.

Phát hiện của giáo sư James Till vào năm 1961 và Ernest McCulloch sau đó đã nhanh chóng dẫn đến việc sử dụng tế bào gốc cho việc cấy ghép tủy xương ở bệnh nhân bệnh bạch cầu. Đây là một trong những ứng dụng lâm sàng thành công nhất cho đến nay trong y học tái sinh và điều trị cho hàng ngàn bệnh nhân mỗi năm trên thế giới.

"Kể từ khi khoa học tế bào gốc bắt đầu, các nhà khoa học đã tìm kiếm cho các tế bào gốc tinh khiết có thể được kiểm soát và mở rộng trong quá trình cấy ghép trước khi cấy ghép vào bệnh nhân. Gần đây các nhà khoa học đã bắt đầu khai thác, sử dụng tế bào gốc trong máu dây rốn, vốn được dùng để điều trị cho trẻ em bị ung thư máu, cũng có thể cứu được sinh mạng cho hàng triệu người trưởng thành bị bệnh này song không tìm được người hiến tuỷ xương.

Vấn đề duy nhất đối với máu dây rốn là nó thường không sản xuất đủ tế bào gốc để điều trị cho bệnh nhân có thể hình lớn hoặc trung bình mà chỉ đủ cho một người có khổ người nhỏ. Chính vì vậy, những phát hiện mới này là một bước tiến quan trọng để tạo ra đủ số lượng các tế bào gốc, đem lại những ứng dụng hiệu quả và thiết thực hơn trong cuộc sống", ông Dick cho biết.

"Kỹ thuật cấy ghép tuỷ xương giữa những người không có quan hệ huyết thống đã được áp dụng từ nhiều thập kỷ nay, xong vấn đề là ở chỗ số lượng người cho tuỷ phù hợp với người nhận rất hạn chế. Hàng triệu người trên thế giới bị ung thư máu cần được ghép tuỷ, song nhiều khi chẳng tìm được người hiến tuỷ phù hợp", Tiến sĩ Mary J. Laughlin tại Đại học Y khoa Case Western Reserve (Cleveland, Ohio, Mỹ), trưởng nhóm nghiên cứu một trong hai công trình, cho biết. "Phát hiện này giúp chúng ta mở rộng đối tượng có thể hiến tặng. Tất nhiên là đối với kỹ thuật này chúng ta vẫn còn nhiều việc phải làm vì số lượng tế bào gốc ở máu dây rốn ít hơn nhiều so với tuỷ xương".

Nghiên cứu thứ nhất, do nhóm Laughlin thực hiện, đã tìm hiểu số liệu điều trị của 601 người trưởng thành mắc bệnh máu trắng. Họ được phân loại thành 2 nhóm: một nhóm được cấy tế bào gốc từ máu dây rốn, nhóm kia được cấy tuỷ xương. Nhóm thứ hai lại được chia thành 2 loại: đối tượng có tuỷ xương tương hợp hoàn toàn với người hiến tuỷ và đối tượng chỉ hợp một phần.

Kết quả cho thấy những người được ghép tuỷ hợp với người cho tuỷ có tỷ lệ sống sót sau 2 năm cao nhất, 33%. Hai nhóm kia có tỷ lệ sống sót 22% trong thời gian tương tự.

Nghiên cứu thứ hai, do John Dick thực hiện, đã so sánh 584 người bị ung thư máu cấp tính được ghép tuỷ xương với 98 bệnh nhân được cấy máu dây rốn, trong cả hai trường hợp người cho đều không có quan hệ huyết thống với người nhận. Sau 2 năm, 1/5 số bệnh nhân đã khỏi bệnh, một tỷ lệ xấp xỉ với kết quả của nhóm Laughlin.

Như vậy có thể thấy cơ hội khỏi bệnh khi cấy ghép tuỷ xương không tương hợp và máu dây rốn là như nhau. Qua đó, có thể khẳng định rằng máu dây rốn có thể là nguồn cung cấp tế bào gốc thay thế tuỷ xương đối với những bệnh nhân ung thư máu muốn ghép tuỷ xương nhưng lại không có người hiến tuỷ phù hợp.