Những câu chuyện kỳ quái về sinh vật nửa người nửa cá vẫn khiến cho người ta rùng mình.
Trong hàng nghìn năm, những câu chuyện tồi tệ về sinh vật nửa người nửa cá như nhân ngư, selkies và cá vây tay đã trôi dạt vào bờ cùng các thủy thủ bị đánh đập. Chúng kết hợp với thần thoại Bắc Âu, Cận Đông, châu Âu, châu Á và châu Phi lại với nhau. Nổi tiếng nhất là câu chuyện Christopher Columbus tuyên bố phát hiện ra một người cá trong chuyến thám hiểm vùng biển Caribbean. Sau đó, những câu chuyện về người cá trở thành chủ đề phổ biến trong hội họa và văn học, chẳng hạn như trong câu chuyện cổ tích nổi tiếng “The Little Mermaid” (1836) của Hans Christian Andersen cũng như nhiều tác phẩm opera, tranh vẽ, phim ảnh, sách truyện....
Những truyện kể sớm nhất về người cá
Những câu chuyện về người cá sớm nhất xuất hiện ở Assyria cổ đại, trong đó nữ thần xấu hổ Arargatis đã biến thành người cá khi vô tình giết chết người tình của mình. Phiên bản nam của nhân ngư là nam nhân ngư và cả hai giới đều có thói quen yêu con người - những mối quan hệ thường rơi vào bi kịch.
Nhiều đặc tính về cảm xúc và tâm lý của người cá đầu tiên được thể hiện qua Siren trong thần thoại Hy lạp, nhưng các sinh vật biển này cũng có mối liên hệ với những sự kiện tự nhiên đầy dữ dội như bão, lũ, đắm tàu và chết đuối.
Những câu chuyện về người cá bằng tiếng Anh ít được biết đến
Trong khi các đảo Shetland và Orkney ở phía bắc Scotland có thể xem là trung tâm của những câu chuyện dân gian về người cá ở châu Âu, thì vào năm 1737, một sự kiện kỳ lạ đã xảy ra ở vùng biển phía nam nước Anh, gần Exter. Nó sẽ ám ảnh tám ngư dân trong suốt phần lời còn lại của họ.
Những câu chuyện về người cá sớm nhất xuất hiện ở Assyria cổ đại.
Vào thứ 5 ngày 10 tháng 11 năm 1737, tại ngư trường có tên Topsham Bar, một nhóm tám ngư dân đã đánh cá suốt buổi sáng. Khi kéo lưới lên, họ “giật mình phát hiện ra một sinh vật có hình dáng con người, có hai chân.” Cả tám nhân chứng đều đã được phỏng vấn độc lập và tất cả đều cho biết sinh vật này “nhảy ra khỏi lưới và bỏ chạy”. Dù điều này có vẻ khó tin, nhưng các ngư dân nói thêm rằng khi bắt kịp “sinh vật bí ẩn” họ nhận ra nó đang chết dần và “rên rỉ như một con người.” Một trong số các ngư dân nói với cảnh sách: “Chân của nó có màng giống chân vịt, nó có mắt, mũi và miệng giống như một con người.” Ông miêu tả nó có “một cái đuôi như cá hồi và cao khoảng 4 feet.”
Sinh vật này không khớp với những miêu tả thường thấy hoặc nguyên mẫu của nàng tiên cá, trong đó những sinh vật này thường là người mặc da hải cẩu - thứ biến họ trở thành những sinh vật nửa người nửa động vật biển. “Sự cố Exeter” này khác biệt một cách kỳ lạ và mô tả về sinh vật được cả tám nhân chứng xác nhận: “Hai chân dưới thắt lưng mang những đặc điểm của động vật,” giống như có màng và vảy xung quanh cẳng chân.
Sau đó, vào năm 1812, ở Exmouth gần Exeter, một ngư dân có tên Toupin cùng thuyền viên khẳng định “đã nghe thấy tiếng nhạc phát ra từ một sinh vật giống với người, có đuôi cá". Miêu tả này giống với những câu chuyện cổ điển về nàng tiên cá, những sinh vật được gọi là “sirens” sau khi họ cất tiếng hát mời gọi các ngư dân, dẫn dụ họ vào những vùng nước chết chóc.
Nguồn tin của Toupin cho biết họ “đã bị thu hút bởi tiếng ồn kỳ lạ, không thể miêu tả đầy đủ nhưng có thể so sánh với giai điệu harpsichord hoang dã, leng keng.” Ông Toupin miêu tả sinh vật có “hai cánh tay mà nó từng sử dụng rất linh hoạt, kết thúc bằng bốn ngón tay có màng.” Ông còn kể chi tiết hơn về các đặc điểm của sinh vật như: “một khuôn mặt hình oval dài, giống con hải cẩu, nhưng dễ thương hơn và mái tóc dường như phủ trên đầu và vuốt ngược ra sau.” Về chiều dài, theo Toupin, “nó dài khoảng 5 feet rưỡi, trước đó có vẻ đã đi lại gần con tàu một cách tinh nghịch, sau ba lần lao nhanh, nó bơi ra xa và mất hút.” Cố gắng dụ sinh vật lại gần tàu đánh cá của mình, họ ném cá ra.
Chỉ 11 năm sau, vào năm 1823, một lần nữa tại Exeter, một loạt vụ nhìn thấy người cá được báo cáo ở River Ex, bao gồm cả những nhân chứng cho biết họ đã thấy một sinh vật, giống với báo cáo năm 1737, có “hai chân dưới thắt lưng” với “những đặc điểm của động vật.” Một báo cáo khác mô tả sinh vật “từ thắt lưng trở xuống giống với cá hồi” và nó “bỏ chạy vì bị nhìn thấy cho đến khi bị hạ gục và giết chết,” theo một báo cáo trên Devon Times.
Những câu chuyện đầy ám ảnh về hồ Mermaid và hồ Black Mere
Ở cuối phía bắc nước Anh, thuộc Peak District, người ta vẫn còn kể lại hai truyền thuyết về tiên cá. Câu chuyện thứ nhất được cho là kể về hồ Mermaid, vị trí nằm ngay dưới Kinder Scout ở High Peaks. Hồ nước mặn này rất đặc biệt, nằm sâu trong đất liền. Đặc tính môi trường tự nhiên như vậy có lẽ cũng rất hợp lý khi nó được liên hệ với một nàng tiên cá ở đại dương.
Phiên bản nam của nhân ngư là nam nhân ngư và cả hai giới đều có thói quen yêu con người.
Hồ Mermaid gắn với khả năng chữa bệnh cho “những người đủ dũng cảm để tắm trong đó” và nếu một người làm như vậy vào đêm của lễ Phục Sinh, nàng tiên cá sẽ xuất hiện, đem đến sự sống vĩnh cửu. Nếu không, người tắm sẽ đi xuống vực sâu, không bao giờ nhìn thấy mặt trời.
Câu chuyện thứ hai được cho là xảy ra tại hồ Black Mere ở mũi phía tây nam của quận Staffordshire Peak District; một hồ nước tự nhiên nhỏ gần như hình tròn có chiều ngang khoảng 50 thước Anh (45,72 mét), nằm cách Leek 6 dặm (9.66 km) về phía tây bắc của Leek. Hồ được cho là không đáy, cho một truyền thuyết nói rằng nàng tiên cá đã đến đây “từ hàng trăm năm trước vì một thủy thủ từ thị trấn Thorncliff gần đó.”
Hồ Mermaid gắn với khả năng chữa bệnh cho “những người đủ dũng cảm để tắm trong đó”.
Câu chuyện này tương tự với câu chuyện tình yêu cổ điển trong thần thoại Hy Lạp về một nàng nymph ở vùng nước với một người đi biển, khi người thủy thủ qua đời nàng tiên cá đã nổi giận. Nàng không thể quay về biển, vì thế nàng đã ám hồ nước - tìm cách trả thù cho cái chết của người yêu. Truyền thuyết ở hồ Black Mere có thể lấy cảm hứng từ một sự kiện có thật vào năm 1679, khi một người phụ nữ bán hàng rong bị sát hại và ném xuống hồ.
Với nỗ lực nhằm làm rõ thực hư, vào năm 2013, ông Philip David ở Stoke-on-Trent, thành viên của ủy ban chi nhánh North Staffordshire thuộc Câu lạc bộ thủy sinh Anh, đã trang bị đồ lặn và xác định rằng hồ này không thực sự là không có đáy. Theo lời Philip, “điểm sâu nhất của hồ cũng không quá 7 feet và dưới đáy toàn là bùn.”
Truyền thuyết ở hồ Black Mere có thể lấy cảm hứng từ một sự kiện có thật vào năm 1679.
Một câu chuyện khá u ám khác về hồ Black Mere lại kể rằng người đàn ông địa phương có tên Joshua Linnet đã bị người đẹp từ chối. Không thể đối mặt với nỗi đau này, anh ta buộc tội người phụ nữ là phù thủy. Joshua đã thuyết phục được người dân địa phương dìm chết cô gái ở hồ và ở những giây phút cuối đời, người nữ đã nguyền rủa Joshua.
Ba ngày sau, thi thể của Joshua nổi lên trên hồ với “khuôn mặt đầy dấu móng vuốt” - một dấu vết được cho là do “nàng tiên cá độc ác” gây ra. Nhiều người tin rằng ác linh này vẫn còn ám Black Mere cho đến tận ngày nay.