Trong thế chiến II, hạm đội thiết giáp hạm của Mỹ đã trở thành một trong những hạm đội mạnh nhất thế giới nhờ các thiết giáp hạm lớp Iowa. Có điều Iowa không phải là lớp chiến hạm duy nhất được cân nhắc đưa vào hoạt động. Trước khi Mỹ tham chiến vào năm 1939, Quốc hội Mỹ đã thông qua kế hoạch đóng một lớp thiết giáp hạm khác là Montana, có thể nói là lớn nhất trong kho vũ khí của Mỹ. Thế nhưng cuộc tấn công bất ngờ của người Nhật năm 1941 đã làm đình trệ dự án này.
Bị “xóa sổ” bởi trận Trân Châu Cảng
Khi trận Trân Châu Cảng nổ ra ngày 7/12/1941, sự vắng mặt của tàu sân bay Mỹ ở Trân Châu Cảng đã giúp chúng tránh bị phá hủy và sau đó đã đóng vai trò quan trọng trong cuộc phản công của Hải quân Mỹ tại Thái Bình Dương. Thậm chí sau đó tàu sân bay đã nhanh chóng nổi lên, chứng minh giá trị chiến lược của mình trong chiến tranh trên biển. Kết quả là ngày nay tàu sân bay vẫn là nền tảng cho các chiến dịch hải quân toàn cầu.
Trong khi đó, điều này cũng đồng thời đánh dấu tầm quan trọng giảm sút của thiết giáp hạm, tới mức mà khi Thế chiến II kết thúc, thì thiết giáp hạm đã ở vào giai đoạn cuối. Vì vậy thiết giáp hạm lớp Montana dĩ nhiên không bao giờ được đóng, và mọi nguồn nhân lực và tài lực đều được chuyển hướng để chế tạo thêm tàu sân bay. Nếu USS Montana được chế tạo, nó lẽ ra đã trở thành thiết giáp hạm lớn nhất và hùng mạnh nhất mà người Mỹ từng chế tạo, nhưng người Nhật đã định đoạt trước số phận của Montana bằng trận Trân Châu Cảng.
Tranh vẽ thiết giáp hạm lớp Montana.
Năm chiến hạm lớp Montana đã được phê chuẩn
Tháng 7/1940, Quốc hội Mỹ đã phê duyệt việc đóng 5 thiết giáp hạm lớp Montana. Nếu được tiến hành, người ta sẽ đưa vào hoạt động các tàu USS Montana, USS Ohio, USS Maine, USS New Hampshire và USS Louisiana. Cả 5 chiếc sẽ được đóng tại Philadelphia, New York và Virginia, nhưng tới năm 1943 tất cả bị hủy bỏ khi chưa có công đoạn nào được tiến hành.
Giả sử 5 tàu này được đóng, thì Mỹ sẽ tham gia chiến với 17 thiết giáp hạm và trở thành hạm đội lớn nhất thế giới. Nhưng Mỹ buộc phải thay đổi chiến lược do mất 4 tàu chiến tại Trân châu Cảng, chiếm 50% hạm đội thiết giáp hạm đồn trú tại đó. Hải quân Mỹ đã thích nghi bằng cách tập trung vào tàu sân bay và không quân, vốn tỏ ra hiệu quả hơn trên mặt trận Thái Bình Dương.
Bản vẽ năm 1940.
Thiết kế và hiệu suất
Chiều dài của Montana là 280,8 mét và chiều rộng 36,9 mét, chiều cao từ đáy tới mặt nước là 11 mét. trong khi đó USS Missouri dài 270,4 mét và rộng 33 mét. Trọng tải tiêu chuẩn và tối đa lần lượt là 64.240 tấn và 72.104 tấn. Quy mô thủy thủ đoàn tiêu chuẩn là 2.355 người, nhưng tối đa có thể chứa tới 2.789 người.
Hệ thống đẩy của Montanas bao gồm 8 nồi hơi đốt dầu do Babcock & Wilcox sản xuất, các nồi hơi này sẽ cung cấp hơi nước cho 4 tua-bin và mỗi tua bin dẫn động cho một chân vịt. Công suất mỗi tua-bin là 32 MW nên tổng công suất đẩy của chúng đạt 128 MW. Hệ thống đẩy này đem lại tốc độ cao nhất 52 km/giờ, còn tốc độ hành trình chậm hơn nhiều ở mức 28 km/giờ. Theo thiết kế, Montana sẽ chở được 7.600 tấn dầu nhiên liệu và có phạm vi hoạt động 27.800km.
Mô hình thiết giáp hạm lớp Montana.
Ngoài ra để đáp ứng nhu cầu điện dự kiến, Montana sẽ có 10 máy phát điện tua-bin công suất 1.250 kW, cung cấp tổng cộng 12.500 kW điện. Trong tình huống khẩn cấp, tàu còn được trang bị hai máy phát điện chạy bằng dầu diesel công suất 500 kW. Có thể nói, Montana sẽ như một thành phố nổi sáng rực trên biển nếu được chế tạo.
Các thiết giáp hạm lớp Montana sẽ có độ dày lớp giáp khác nhau ở các bộ phận khác nhau của tàu. Vỏ tàu sẽ có lớp giáp dày tới 409 mm, trong khi các vách ngăn bên trong thân tàu dày 457 mm ở phía trước và 387 mm ở phía sau. Lớp giáp của boong tàu mỏng nhất, nằm trong khoảng 179-187 mm. Việc tăng thêm độ dày như vậy tất nhiên sẽ khiến tàu nặng nề và di chuyển chậm, song đây là sự đánh đổi để tàu có khả năng phòng thủ tốt.
Hệ thống vũ khí
Vũ khí chính của một thiết giáp hạm lớp Montana sẽ là mười hai khẩu pháo Mark 7 cỡ 16 inch (406 mm)/50, được lắp trên bốn tháp pháo, với ba khẩu mỗi tháp. Các tháp pháo được bố trí thành hai cặp trên boong, gồm một cặp phía trước và một phía sau, ở giữa chúng là tháp chỉ huy.
Cấp vũ khí thứ hai cho các tàu lớp Montana là 20 khẩu pháo đa năng Mark 16 cỡ 5 inch (127 mm)/54.
Ở cấp độ 3 và 4, mỗi tàu sẽ mang theo một vũ khí phòng không hạng nhẹ gồm từ 32-38 khẩu pháo Bofors cỡ 40 mm và tối đa 56 khẩu pháo Oerlikon cỡ 20 mm. Những khẩu Bofors sẽ được đặt trên các bệ nằm rải rác khắp boong tàu, còn các khẩu Oerlikon được lắp riêng lẻ. Lượng vũ khí dày đặc này sẽ giúp nó có hỏa lực mạnh hơn 25% so với các thiết giáp hạm lớp Iowa.
Các thiết giáp hạm lớp Montana là một giấc mơ không bao giờ thành hiện thực của Hải quân Mỹ. Nếu được đóng, chúng hẳn sẽ là đỉnh cao của mọi thiết giáp hạm từng được làm ra. Tuy nhiên Thế chiến II đã kết thúc thắng lợi mà không cần sự góp mặt của những con tàu khổng lồ này, vì vậy việc dự án bị hủy được xem là một quyết định hợp lý.